Ogólnoeuropejski Indywidualny Produkt Emerytalny (OIPE) – europejski trzeci filar dostępny w Polsce. Na czym polega? Czym różni się od IKE?

OIPE jest inicjatywą Unii Europejskiej, której celem jest ułatwienie oszczędzania na emeryturę w skali ponadnarodowej. Produkt ten charakteryzuje się prostotą, przejrzystością, mobilnością oraz jednolitymi zasadami w całej Unii, co pozwala na łatwe przenoszenie konta między krajami. Rozwiązanie opiera się na Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1238 z dnia 20 czerwca 2019 r., które w Polsce wprowadziła w życie Ustawa z dnia 7 lipca 2023 o ogólnoeuropejskim indywidualnym produkcie emerytalnym. Ustawa ta wzorowana była na konstrukcji IKE (Indywidualnego Konta Emerytalnego), uwzględniając jednak specyfikę produktu paneuropejskiego.

OIPE powstał w odpowiedzi na niekorzystny trend związany ze zmianami demograficznymi. Dla przykładu w Polsce, o ile jeszcze 10 temu osoba przechodząca na emeryturę mogła liczyć na świadczenie w wysokości średnio 60 proc. swojego wynagrodzenia, o tyle już za 35 lat będzie to zaledwie 25 proc. Oznacza to, że człowiek zarabiający 10 000 złotych będzie mógł liczyć na emeryturę z ZUS w wysokości około 2 500 złotych. Dobrowolne odkładanie środków w trzecim filarze – np. w ramach OIPE – realnie wpływa więc na poprawę takiego stanu rzeczy.

Jak działa OIPE i czym różni się od IKE?

OIPE funkcjonuje podobnie jak polskie IKE. Umożliwia inwestowanie bez podatku od dochodów kapitałowych (tzw. podatek Belki) pod warunkiem spełnienia określonych warunków. Należą do nich:

• niewypłacenie oszczędności z OIPE przed osiągnięciem 60 lat lub nabyciem uprawnień emerytalnych i ukończeniem 55. roku życia;

oraz

• dokonywanie wpłat na subkonto OIPE co najmniej w 5-ciu dowolnych latach kalendarzowych lub dokonanie ponad połowy wartości wpłat nie później niż na 5 lat przed dniem złożenia wniosku o dokonanie wypłaty. 

Warto zauważyć, że można posiadać jednocześnie zarówno konto IKE, IKZE (Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego), jak i OIPE, co pozwala na zsumowanie łącznego limitu oszczędności w ramach ulg podatkowych.

Roczne limity wpłat do OIPE i IKE są identyczne i w 2024 r. wynoszą po 23 742 zł. W 2025 r. próg ten wzrośnie do 26 019 zł. Unijni prawodawcy, tworząc OIPE, ustanowili szereg zasad dla nowego produktu. Mają one zastosowanie we wszystkich krajach Wspólnoty. Mowa m.in. o:

• standaryzacji dokumentacji, aby umożliwić łatwe porównanie produktów oferowanych w różnych krajach UE;
• wprowadzeniu maksymalnego limitu opłat na poziomie 1% wartości aktywów rocznie, co gwarantuje konkurencyjność kosztów;
• obowiązku stosowania strategii ograniczania ryzyka przez dostawców OIPE;
• wdrożeniu zasad dotyczących mobilności międzynarodowej, co pozwala oszczędzającym kontynuować inwestowanie bez konieczności zamykania konta po zmianie miejsca zamieszkania na inny kraj UE.

OIPE a przeprowadzka do innego kraju UE

Przy przeprowadzce do innego kraju Unii Europejskiej posiadacz rachunku może wybrać korzystniejszą dla siebie opcję: kontynuować swoje wpłaty na polskie subkonto OIPE z zagranicy lub otworzyć nowe subkonto u tego samego dostawcy na warunkach, jakie obowiązują w jego nowym kraju zamieszkania.

Wybór drugiej z tych opcji oznacza, że zgromadzone na dotychczasowym subkoncie OIPE środki nadal będą pracować. Jeżeli natomiast OIPE nie jest jeszcze dostępne u dotychczasowego dostawcy w kraju, do którego dana osoba się przeprowadza, można też zmienić dostawcę na takiego, który oferuje swoje usługi we wszystkich krajach, w których dana osoba posiada już otwarte subkonto. Jeśli w grę wchodzi przeprowadzka poza Unię Europejską, możliwe jest kontynuowanie swojej na polskie subkonto OIPE.

Możliwość otwarcia konta OIPE zawsze łączy się z miejscem zamieszkania. Bez względu na to, czy dana osoba jest obywatelem Unii Europejskiej, czy nie – może otworzyć subkonto OIPE wyłącznie w kraju UE, w którym mieszka.

Transfer z IKE na OIPE – czy to możliwe?

Posiadacze IKE mogą dokonać transferu swoich środków na OIPE, korzystając z uproszczonych procedur, takich jak osobiste złożenie dokumentów, przesyłka pocztowa czy wniosek online z podpisem kwalifikowanym. Przeniesienie środków może być korzystne dla osób, które chcą korzystać z międzynarodowej mobilności i niższych opłat za zarządzanie.

Są jednak i takie sytuacje, kiedy ustawodawca wyklucza możliwość transferu środków z IKE na OIPE. Sięgnijmy do Ustawy z dnia 7 lipca 2023 o ogólnoeuropejskim indywidualnym produkcie emerytalnym.

Art. 16. 1. Wypłata transferowa polega na przeniesieniu środków i jest dokonywana:
10) z IKE oszczędzającego na subkonto OIPE oszczędzającego, z zastrzeżeniem że z IKE nie były dokonywane częściowe zwroty w rozumieniu art. 2 pkt 15a ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego ani nie była dokonana wypłata transferowa z pracowniczego programu emerytalnego, o której mowa w art. 35 ust. 1 pkt 3 tej ustawy.

Tak więc mając IKE od wielu lat, zawsze należy sprawdzić, czy nie dokonywaliśmy częściowego zwrotu z IKE i/lub nie dokonywaliśmy wypłaty transferowej z PPE.

Dziedziczenie środków z OIPE

Środki z OIPE podlegają dziedziczeniu. Oszczędzający może wskazać jedną lub więcej osób, którym po jego śmierci zostaną wypłacone środki. OIPE wchodzi również w skład wspólności majątkowej. Pieniądze te stanowią zatem wspólny majątek małżonków.

W przypadku braku wskazania osób, które mają otrzymać środki po zmarłym oszczędzającym, mają do nich zastosowanie ogólne przepisy prawa spadkowego.

Środki z OIPE jako wkład własny do kredytu hipotecznego

Pieniądze zgromadzone na indywidualnym rachunku OIPE, podobnie jak te z IKE, IKZE lub PPK, pod pewnymi warunkami mogą stanowić wkład własny do kredytu hipotecznego. Jak wynika ze stanowiska opublikowanego przez Urząd Komisji Nadzoru Finansowego (UKNF) w dniu 26 listopada 2024 r.:

(…) za równoważne ze środkami klienta zgromadzonymi na rachunku III filarowym, w ramach systemu emerytalnego, tj. na Indywidualnym Koncie Emerytalnym (IKE) lub Indywidualnym Koncie Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE), uznaje się również środki zgromadzone w ramach Ogólnoeuropejskiego Indywidualnego Produktu Emerytalnego (OIPE).

Aby móc skorzystać z tej opcji, muszą być spełnione następujące warunki:

• środki należą wyłącznie do jednego oszczędzającego;
• środki mogą być obciążone zastawem;
• środki mogą być wyodrębnione i można określić ich wartość.

Autor: Przemysław Barankiewicz, Country Manager w Finax