Emerytura (renta) po śmierci emeryta (rencisty). Czy zawsze trzeba zwrócić do ZUS-u? Kto ma prawo do świadczenia po zmarłym? Wniosek ENS

• Kiedy trzeba zwrócić emeryturę lub rentę po zmarłym członku rodziny?
• Kiedy ustaje prawo do emerytury?
• Komu przysługuje świadczenie niezrealizowane z ZUS?
• Czym jest świadczenie niezrealizowane?
• Wniosek o wypłatę świadczenia niezrealizowanego - termin złożenia
• Trzeba zapłacić podatek

Kiedy trzeba zwrócić emeryturę lub rentę po zmarłym członku rodziny?

Nie zawsze trzeba zwracać do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych emeryturę lub rentę należną za miesiąc, w którym świadczeniobiorca zmarł - informuje Krzysztof Cieszyński, Regionalny Rzecznik Prasowy województwa pomorskiego. Wątpliwości nie ma, jeśli listonosz przyniósł ją, gdy uprawniony emeryt lub rencista jeszcze żył. Jest to wypłata należna za dany miesiąc i nie trzeba oczywiście jej zwracać. 

Jak wyjaśnia rzecznik, po śmierci emeryta czy rencisty, listonosz nie powinien już wypłacać świadczenia domownikom, tylko zwrócić je do ZUS. Jeśli rodzina podjęła by takie świadczenia to będzie musiała je zwrócić jako nienależnie pobrane. ZUS w takiej sytuacji ustali nadpłatę i będzie dochodził zwrotu wypłaconej kwoty. Jeżeli świadczenie było należne zmarłemu - ZUS wypłaci je osobie uprawnionej, o ile złoży ona wniosek o jego wypłatę.

Kiedy ustaje prawo do emerytury?

Z obecnie obowiązujących przepisów wynika, że prawo do emerytury czy renty ustaje wraz ze śmiercią osoby uprawnionej. Jeśli zmarła ona przed terminem płatności świadczenia i istnieje możliwość jej wstrzymania, to  ZUS przestaje przekazywać pieniądze od miesiąca śmierci. Jeśli nie było to możliwe, wstrzymanie wypłaty świadczenia następuje w kolejnym miesiącu. 

Komu przysługuje świadczenie niezrealizowane z ZUS?

W sytuacji, gdy ZUS wstrzymał wypłatę w tym samym miesiącu, w którym nastąpił zgon, to uprawniony członek rodziny może złożyć  wniosek o wypłatę świadczenia niezrealizowanego. 

Prawo do niezrealizowanych świadczeń mają:
1) w pierwszej kolejności – mąż, żona lub dzieci zmarłego, jeśli prowadziły z nim wspólne gospodarstwo domowe, 
2) w drugiej – małżonkowie i dzieci, z którymi zmarły nie prowadził gospodarstwa domowego (w razie braku małżonka, dzieci, z którymi zmarła osoba prowadziła wspólne gospodarstwo domowe), a 
3) w trzeciej – inni członkowie rodziny uprawnieni do renty rodzinnej lub ci, na których utrzymaniu pozostawała osoba zmarła, w razie braku wymienionych wyżej małżonka i dzieci. 

Czym jest świadczenie niezrealizowane?

Niezrealizowane świadczenie to takie, do którego zmarła osoba była uprawniona przed śmiercią, ale go nie pobrała lub nie zostało ono jej wypłacone. Jeżeli np. ktoś zmarł 1 lipca i ZUS nie wypłacił świadczenia, bo otrzymał informację o zgonie, to niezrealizowaną emeryturę można wypłacić członkom rodziny – ale wyłącznie na ich wniosek. 

Niezrealizowane świadczenie to również takie, gdy osoba złożyła wniosek o emeryturę lub rentę i zmarła zanim ZUS przyznał świadczenie. Podobnie jest, gdy złożyła wniosek o ponowne ustalenie wysokości emerytury lub renty, ale przed załatwieniem tego wniosku zmarła.

Wniosek o wypłatę świadczenia niezrealizowanego - termin złożenia

Wniosek o niezrealizowane świadczenie (druk ENS) należy złożyć przed upływem 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, której ono przysługiwało. Dokumenty, na podstawie których ZUS ustali uprawnienia do niezrealizowanych świadczeń, to np. odpis aktu zgonu, odpis aktu małżeństwa, odpis aktu urodzenia, a także te, które potwierdzają prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego lub przyczyniania się do utrzymywania osoby zmarłej. 

Wniosek ENS o wypłatę niezrealizowanych świadczeń można złożyć w każdej placówce ZUS, ale wniosek ten
rozpatruje placówka ZUS, która obsługiwała świadczenie (np. emeryturę lub rentę) zmarłego. Wniosek ten można wysłać pocztą albo złożyć elektronicznie przez Platformę Usług Elektronicznych (PUE) – na www.zus.pl. W tym drugim przypadku trzeba mieć założone konto na PUE ZUS. Dokumenty, które dołączane są do wniosku, trzeba złożyć w oryginale w placówce ZUS albo wysłać pocztą.

Podstawa prawna: Art. 136 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(Dz.U. z 2023 r. poz. 1251).

Trzeba zapłacić podatek

Niezrealizowane świadczenie to przychód osoby, której ZUS je wypłaci. Dlatego ze świadczenia potrąci podatek, odprowadzi go do urzędu skarbowego, a po zakończeniu roku prześle informację o przychodach z innych źródeł oraz o dochodach i pobranych zaliczkach na podatek dochodowy – PIT 11. 

Krzysztof Cieszyński, Regionalny Rzecznik Prasowy województwa pomorskiego