Umowa dotycząca zabezpieczenia społecznego zawarta między Rzeczpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki weszła w życie 1 marca 2009 r. Dzięki jej postanowieniom wiele tysięcy osób, które pracowały lub pracują w Stanach Zjednoczonych będą mogły zaliczyć okresy tej pracy przy ubieganiu się o emeryturę w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych.
Jakich systemów dotyczy umowa?
Po stornie polskiej umowa dotyczy zarówno powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych, jak i systemu ubezpieczeń społecznych rolników administrowanych odpowiednio przez ZUS i KRUS. Po stronie USA dotyczy ona świadczeń przysługujących z amerykańskiego federalnego systemu ubezpieczeń emerytalnych, rodzinnych oraz z tytułu niezdolności do pracy.
Umowa a emerytury
Emerytury są jednym z elementów objętych zakresem przedmiotowym umowy. Porozumienie dotyczy także emerytur kapitałowych, natomiast poza wspomnianym zakresem znalazły się emerytury pomostowe.
Kogo umowa dotyczy?
W zakresie dotyczącym świadczeń emerytalnych umowa obejmuje swoimi postanowieniami przede wszystkim osoby, które są lub były ubezpieczone z tytułu zatrudnienia lub prowadzenia działalności zarobkowej w obu tych państwach, bez względu na miejsce zamieszkania oraz osoby, które są lub były ubezpieczone w jednym z tych dwóch państw, a stale zamieszkują w drugim.
Umowa dotyczy zarówno osób, które pracowały w USA i mieszkają w Polsce, jak tych, które pracowały w Polsce, a mieszkają w USA.
Umowa ma zastosowanie do wymienionych osób, bez względu na ich obywatelstwo.
Zobacz także: Opodatkowanie emerytury z USA
Ustalanie emerytury
Zgodnie z postanowieniami umowy, osoba, która posiada okresy ubezpieczenia w Polsce lub w USA, może uzyskać emeryturę z obydwu tych państw, jeżeli spełni warunki, które przepisy każdego z tych państw ustanawiają dla nabycia uprawnień do tych świadczeń. Prawo do emerytury ustalane jest równolegle przez odpowiednie instytucje w USA i w Polsce.
Przy ustalaniu emerytur zgodnie z umową stosuje się zasadę sumowania okresów ubezpieczenia przebytych w każdym z państw, według której uwzględnieniu podlegają okresy ubezpieczenia przebyte w każdym z tych państw, przy założeniu, że to uwzględnienie jest konieczne do uzyskania świadczenia oraz pod warunkiem, że okresy te nie pokrywają się w czasie. Jeżeli więc posiadane przez daną osobę okresy ubezpieczenia w Polsce są niewystarczające do nabycia prawa do emerytury, wtedy uwzględnia się okresy ubezpieczenia w USA przebyte w ramach federalnego systemu social security.
Obliczanie emerytury – sumowanie okresów
Proces obliczania emerytury z uwzględnieniem łącznych okresów ubezpieczenia przebytych w USA i w Polsce przebiega w dwóch etapach. Przede wszystkim ZUS wylicza pełną, teoretyczną kwotę polskiego świadczenia, jakie przysługiwałoby ubezpieczonemu, gdyby wszystkie okresy ubezpieczenia przebył w Polsce. Na tym etapie okresy ubezpieczenia z USA traktuje się jak polskie okresy składkowe w rozumieniu polskiej ustawy emerytalnej. Drugi etap polega na obliczeniu rzeczywistej kwoty polskiego świadczenia na podstawie proporcji występującej między okresami ubezpieczenia przebytymi w Polsce do sumy wszystkich okresów w Polsce i w USA. Równolegle amerykańska Administracja Zabezpieczenia Społecznego obowiązana jest do ustalenia emerytury zgodnie z obowiązującymi w Stanach Zjednoczonych przepisami, przy uwzględnieniu regulacji umowy.
Jeżeli dana osoba przepracowała 8 lat w Polsce i 16 lat w USA, to przy założeniu, że teoretyczna kwota emerytury wyniosłaby 2100 zł, to rzeczywistą kwotę polskiego świadczenia wyniesie 2100 zł x 8/24, czyli 800 zł.
Zobacz także: Emerytury z USA i Kanady
Obliczanie bez sumowania okresów
Jeżeli okresy ubezpieczenia w Polsce są wystarczające do nabycia prawa do emerytury ZUS, wówczas ustala się prawo do świadczenia i oblicza jego wysokość bez uwzględniania amerykańskich okresów ubezpieczenia danej osoby, chyba że ustalenie emerytury na podstawie łącznych okresów będzie dla ubezpieczonego korzystniejsze.
Jeżeli dana osoba pracowała 30 lat w Polsce i 10 lat w USA należy porównać wysokość kwot uzyskanych z obliczenia emerytury z tytułu 30 lat przepracowanych w Polsce i emerytury obliczonej na podstawie łącznych okresów przebytych w Polsce i USA.
Wybór przez ZUS świadczenia korzystniejszego nie ogranicza prawa ubezpieczonego do wyboru innego świadczenia, jeżeli uzna on takie rozwiązanie za korzystniejsze.