Relacje rodzinne wiążą się z szeregiem praw i obowiązków. Tak jest też w przypadku dziadków i ich wnucząt. Wybraliśmy trzy uprawnienia, które przysługują babciom i dziadkom, jednak jest ich znacznie więcej.
1. Kontakty z wnukami
Kontakty z dzieckiem mogą przybierać różne formy. Chodzi tu w szczególności o przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej (np. telefon). Rodzice i ich dziecko mają zarówno prawo, jak i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. Przepisy Kodeksu rodzinnego i szczegółowo regulują te kwestie w oddziale „Kontakty z dzieckiem”
Przepisy te stosuje się odpowiednio do kontaktów rodzeństwa, dziadków, powinowatych w linii prostej, a także innych osób, jeżeli sprawowały one przez dłuższy czas pieczę nad dzieckiem. Najlepiej, gdy takie kontakty są ustalane wspólnie pomiędzy rodzicami i dziadkami. Gdy nie jest to możliwe, może pomóc mediator. Istnieje te możliwość wniesienia do sądu odpowiedniego wniosku. W praktyce odpowiednie stosowanie oznacza też możliwość ograniczenia takich kontaktów, gdy zagraża to dobru dziecka. Możliwe jest też zakazanie kontaktów, jeżeli ich utrzymywanie poważniej zagraża dobru dziecka.
Przy ustalaniu kontaktów powinno się brać pod uwagę rozsądne życzenia dziecka.
2. Alimenty od wnuka
Jeżeli dziadkowie znajdują się w niedostatku, to mogą otrzymać alimenty od swoich krewnych. Najpierw będą to dzieci. Obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności, czyli w tym przypadku wnuka, powstanie dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności (albo gdy osoba ta nie jest w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami).
Zgodnie z przepisami wysokość takich alimentów powinna odpowiadać usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz od możliwości zarobkowych oraz majątkowych zobowiązanego.
3. Dziedziczenie po wnuku
Kolejność dziedziczenia ustawowego po zmarłym określają przepisy Kodeksu cywilnego. W pierwszej kolejności prawo do dziedziczenia mają dzieci i małżonek spadkodawcy. W dalszej kolejności są to rodzice, rodzeństwo, bratankowie i siostrzenice spadkodawcy. W braku wymienionych osób cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy, którzy dziedziczą go w częściach równych.
Jeżeli którekolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypadnie jego dzieciom w częściach równych. Gdy zaś dziecko któregokolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy otrzymają jego dzieci w częściach równych.
W braku dzieci i wnuków tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.
Przepisy przewidują też sytuację, gdy dziadkowie znajdują w niedostatku i nie mogą otrzymać należnych im środków utrzymania od osób, na których ciąży względem nich ustawowy obowiązek alimentacyjny. W takim przypadku mogą żądać środków utrzymania od spadkobiercy nieobciążonego takim obowiązkiem. Zakres pomocy uzależniony jest od potrzeb dziadków i wartości udziału spadkowego spadkobiercy.
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (j. t. Dz. U. z 2023 r., poz. 2809)
Ustawa z dnia z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (j. t. Dz. U. z 2023 r., poz. 1610; ost. zm. Dz.U. z 2023 r., poz. 1933)