Osoba przed osiągnięciem pełnoletności nie ma zdolności do czynności prawnych, co wyklucza swobodę w zakupach. Prawo zakłada jednak wyjątki. W pewnych przypadkach można prawnie podważyć zakup dokonany przez niepełnoletniego.
- Dziecko na zakupach – ukończenie 13 lat robi różnicę od strony prawnej
- Dziecko poniżej 13 lat na zakupach – tylko drobne codzienne zakupy
- Zakupy małoletniego, który ukończył 13 lat – ograniczona zdolność do czynności prawnych
Dziecko na zakupach – ukończenie 13 lat robi różnicę od strony prawnej
Osoba przed osiągnięciem pełnoletności nie posiada swobody w zawieraniu umów, z tego powodu nie może robić zakupów całkowicie dowolnie. Przepisy posługują się pojęciem ograniczonej zdolności do czynności prawnych po ukończeniu 13 lat. To sprawia, że zakupy dokonywane przez 13-latka wyglądają od strony prawnej inaczej niż zakupy młodszych dzieci.
Dziecko poniżej 13 lat na zakupach – tylko drobne codzienne zakupy
Zgodnie z art. 14. KC
„Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna. Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych”.
Powyższy przepis oznacza, że osoba przed ukończeniem 13 lat może zgodnie z prawem kupić np. produkt spożywczy lub drobny produkt potrzebny do szkoły. Pojawia się termin „umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania”. W realiach zakupów w sklepie umowa jest wykonana w momencie zapłaty i zabrania produktu.
Kolejne ograniczenie to termin „w drobnych bieżących sprawach życia codziennego”. To oznacza, że dziecko przed ukończeniem 13 lat może kupić np. blok rysunkowy ale nie może już nabyć drogiego zestawu farb, gdyż taki zakup nie zalicza się do kategorii drobnych bieżących spraw życia codziennego. Gdyby taki zakup zostałby dokonany, to prawny opiekun mógłby się powoływać na nieważność umowy.
Należy ponadto zwrócić uwagę na termin „rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych”. Oznacza to, że dziecko przed ukończeniem 13 lat może kupić np. batonika jednak kupno zestawu importowanych słodyczy za nieproporcjonalnie wysoką cenę mogłoby już być uznane za rażące pokrzywdzenie i skutkować nieważnością umowy.
Zakupy małoletniego, który ukończył 13 lat – ograniczona zdolność do czynności prawnych
Ogólna zasada (art. 17. i 18. KC) zakłada, że osoba z ograniczoną zdolnością do czynności prawnych (po ukończeniu 13 lat) może zawierać umowy za zgodą lub po uzyskaniu potwierdzenia od opiekuna prawnego. Oznacza to, że 13-latek może kupić np. drogi sprzęt elektroniczny za zgodą opiekuna prawnego. Gdyby takiej zgody nie było w momencie zakupu, to ważność umowy zależy od potwierdzenia przez opiekuna prawnego.
Od strony praktycznej: jeśli 13-latek zakupi samodzielnie drogi sprzęt elektroniczny, to prawny opiekun może domagać się zwrotu, powołując się na brak swojej zgody na taki zakup.
Art. 20 KC stanowi, że „Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może bez zgody przedstawiciela ustawowego zawierać umowy należące do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego”.
W praktyce 13 latek posiada taką samą możliwość dokonywania drobnych, codziennych zakupów w normalnej cenie jak młodszy nabywca.
Pewna różnica dotyczy kupna np. drogiej elektroniki. Jeśli takiego zakupu chciałby dokonać nabywca przed ukończeniem 13 lat, to sprzedawca zgodnie z prawem powinien odmówić, gdyż taka czynność jest w świetle prawa nieważna. Taki sam zakup dokonany przez nabywcę, który ukończył 13 lat może być zwrócony jeśli zażąda tego opiekun prawny.