W relacjach przedsiębiorców i konsumentów zawsze ten drugi będzie słabszą stroną. Konsumenci zawierają umowy z podmiotem, który jest wyspecjalizowany w danej dziedzinie, dysponuje większymi środkami oraz większa wiedzą.
Często też skomplikowany charakter danych relacji sprawia, że konsumenci niejako muszą zaufać przedsiębiorcy i przedstawianym przez niego wzorcom umownym. Aby zaufanie to nie powodowało strat po stronie konsumenta, przedsiębiorcy muszą unikać przy konstruowaniu wzorców niedozwolonych postanowień umownych, czyli takich regulacji umownych, które w sposób rażący naruszałyby interesy klienta.
Kiedy postanowienia umowne są niedozwolone
Nie ma wyczerpującej listy, która zawierałaby wszystkie postanowienia umowne, które zostały uznane za nielegalne. Kodeks cywilny w art. 3853 zawiera jedynie wyliczenie tych najczęściej stosowanych. W pozostałych przypadkach o tym, czy dane postanowienia są niedozwolone decydują sądy.
Zobacz również serwis: W sądzie
Uznania takiej klauzuli umownej za niedozwoloną może domagać się każdy z nas. Każde postanowienie, które zdaniem konsumenta narusza jego prawa, a które znajdowało się w przedstawionym konsumentowi do podpisu wzorcu umownym, może być uznane przez sąd za niedozwoloną klauzulę umowną. Ważne jednak, żeby klauzula ta spełniała określone kryteria. Co do zasady niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te treści umowy zawieranej z konsumentem, które:
- nie zostały uzgodnione indywidualnie z nim (czyli zostały przedstawione mu we wzorcu umownym)
- kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami;
- rażąco naruszają jego interesy (art. 3851 Kodeksu cywilnego).
Przykładowe klauzule niedozwolone
Wyliczenie najczęstszych klauzul, które są stosowane przez przedsiębiorców zawiera art. 3853 Kodeksu cywilnego. Stosownie do tego niedozwolonymi klauzulami będą postanowienia umowne, które:
- wyłączają lub ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za szkody na osobie;
- uprawniają kontrahenta konsumenta do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny wskazanej w tej umowie;
- przyznają tylko kontrahentowi konsumenta uprawnienie do stwierdzania zgodności świadczenia z umową.
Podpisanie wzorca umownego, który zawiera niedozwolone klauzule umowne nie oznacza indywidualnego uzgodnienia warunków z konsumentem.
Zobacz również serwis: Prawa konsumenta