Realia prowadzenia działalności gospodarczej, w tym chęć osiągnięcia jak najwyższego zysku, często wymuszają stosowanie różnych form aktywizacji sprzedaży przez przedsiębiorców. Organizując szeroko pojętą „akcję promocyjną” przedsiębiorcy winni przede wszystkim zwrócić uwagę na podejmowane działania, które w rozumieniu przepisów powszechnie obowiązujących, mogą być uznane za nieuczciwą praktykę rynkową (Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym), praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów (Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów) lub czyn nieuczciwej konkurencji (Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji), a w konsekwencji rodzić odpowiedzialność nie tylko cywilnoprawną, lecz również administracyjną, a w pewnych sytuacjach nawet karną.
Należy zdawać sobie sprawę z tego, iż polski system norm prawnych ochrony konkurencji i konsumentów, nie zawiera jednolitego katalogu środków prawnych, przysługujących w wypadku stosowania nieuczciwej promocji przez przedsiębiorców, skupiając się jednak na najistotniejszych konsekwencjach, można wskazać na następujące przykłady.
Zasadniczo, stosowanie nieuczciwej promocji przez przedsiębiorcę może wiązać się z kierowaniem doń roszczeń o charakterze „odszkodowawczym”, „prewencyjnym” oraz „represyjnym”. Konkretyzacji roszczeń dostarcza na gruncie Ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, przepis art. 12 ust. 1, który w razie stosowania nieuczciwej praktyki, umożliwia konsumentowi wystąpienie przeciwko przedsiębiorcy z żądaniem zaniechania stosowanej praktyki, usunięcia skutków tej praktyki, złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie, naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych - w szczególności żądania unieważnienia umowy z obowiązkiem wzajemnego zwrotu świadczeń oraz zwrotu przez przedsiębiorcę kosztów związanych z nabyciem produktu, zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej, ochroną dziedzictwa narodowego lub ochroną konsumentów.
Zobacz również: Zakaz praktyk handlowych wprowadzających w błąd
Wskazany katalog, jakkolwiek obszerny, nie ma charakteru zamkniętego, stąd nie można wykluczyć, iż stosowne roszczenia, konsumenci opierać będą również na odpowiednich przepisach Kodeksu cywilnego, regulujących odpowiedzialność z tytułu czynu niedozwolonego. Należy również zwrócić uwagę, iż wymieniona Ustawa przyznaje legitymację do wystąpienia z odpowiednimi roszczeniami nie tylko konsumentom, lecz również Rzecznikowi Praw Obywatelskich, Rzecznikowi Ubezpieczonych, Krajowej lub regionalnej organizacji (społecznej), której celem statutowym jest ochrona interesów konsumentów, w szczególności zaś powiatowemu (miejskiemu) rzecznikowi konsumentów. Istotnym jest również przeniesienie przez ustawodawcę ciężaru udowodnienia, iż stosowana praktyka nie stanowi nieuczciwej praktyki wprowadzającej w błąd, na przedsiębiorcę.
Podobne konsekwencje przewiduje dla przedsiębiorcy, którego działania promocyjne podejmowane np. w zakresie reklamy, sprzedaży premiowanej mogą stanowić czyn nieuczciwej konkurencji - Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, z tą różnicą, iż legitymacja w omawianym zakresie przysługuje pokrzywdzonemu przedsiębiorcy, a oprócz roszeń prewencyjnych, represyjnych i odszkodowawczych, przysługujących na gruncie Ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym, pokrzywdzony przedsiębiorca może żądać również wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych (art. 18 ust. 1 pkt 5).
Nie można również pominąć w zakresie konsekwencji stosowania nieuczciwej promocji, skutków prawnych płynących z zastosowania doń Ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Zgodnie bowiem z wykładnią przepisów art. 24 ust. 1 i 2 pkt 2 i 3 omawianej ustawy, nieuczciwa promocja może zostać uznana za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, niezależnie od odpowiedzialności przewidzianej w poprzednich dwóch Ustawach. Niewątpliwie dotkliwym skutkiem, jest omawianym zakresie możliwość nałożenia na przedsiębiorcę w drodze decyzji Prezesa UOKiK, kary pieniężnej sięgającej nawet 10% przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli przedsiębiorca ten, choćby nieumyślnie dopuścił się stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów.
Z powyższego wynika, iż stosowanie nieuczciwej promocji może rodzić rozmaite konsekwencje dla przedsiębiorcy, nie wyłączając przy tym odpowiedzialności karnej, którą regulują odpowiednie przepisy każdej z omawianych Ustaw. Przedsiębiorcy niewątpliwie winni przykładać większą uwagę do podejmowanych działań promocyjnych, mając na względzie daleko idące skutki prawne, przewidziane w obowiązującym systemie ochrony konkurencji i konsumentów.
Zobacz również serwis: Prawa konsumenta
Notka o autorze:
Szymon Nawrat – prawnik, aplikant radcowski w Kancelarii Prawniczej R.Olszewski, J.Tokarski i Wspólnicy. Doradza klientom Kancelarii w zakresie prawa cywilnego, handlowego, ochrony konkurencji i konsumentów.