Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 lutego 2018 r. (sygn. akt II OSK 933/16), dotyczył rodziców, którzy przez cztery lata dostarczali do przychodni zaświadczenia poradni neurologicznej dla dzieci o zwolnieniu ze szczepień. Za niestawianie się na szczepienia matka została ukarana grzywną.
Naczelny Sąd Administracyjny nie poparł zarzutu skarżącego rodzica, iż organ inspekcji sanitarnej miał obowiązek poczekać aż dziecko ukończy 19. rok życia. Nie uwzględnił też argumentu, iż niewykonanie badania kwalifikującego do szczepień stanowi przeszkodę do wszczęcia procedury obowiązkowych szczepień ochronnych.
Polecamy: Zakaz handlu w niedziele i święta (PDF)
W uzasadnieniu do wyroku czytamy, iż "zgodnie z art. 68 ust. 1 Konstytucji RP każdy ma prawo do ochrony zdrowia, a władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom (art. 68 ust. 3 Konstytucji). Profilaktyka przed chorobami epidemicznymi jest konstytucyjnym obowiązkiem władz publicznych (art. 68 ust. 4 Konstytucji RP). W ramach realizacji tego obowiązku państwo opracowuje Narodowy Program Szczepień Ochronnych, który rokrocznie jest modyfikowany stosownie do aktualnej sytuacji epidemiologicznej".
NSA przypomniał, iż obowiązek poddania się szczepieniom ochronnym wynika z przepisów prawa - art. 5 ust. 1 pkt 2 oraz art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2013 r., poz. 947).
W ustawie tej, a także w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. określono wykazy obowiązkowych szczepień. Przepisy te szczegółowo wskazują, kto i w jakich przypadkach podlega szczepieniu przeciwko danej chorobie.
Szczepienia prowadzi się z uwzględnieniem Programu Szczepień Ochronnych na dany rok, ogłaszanym w formie komunikatu przez Głównego Inspektora Sanitarnego. Komunikat ten jest zatem - zdaniem sądu - źródłem skonkretyzowania obowiązku poddania się obowiązkowym szczepieniom. Wykonanie obowiązkowego szczepienia ochronnego jest poprzedzone lekarskim badaniem kwalifikacyjnym. Obowiązek szczepienia obejmuje zatem również obowiązek poddania się badaniu.
Do sprawowania nadzoru nad szczepieniami ochronnymi uprawnieni są powiatowi inspektorzy sanitarni. Jak wskazuje NSA, kompetencja ta wynika z art. 5 pkt 3 ustawy z dnia 14 marca 1985r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Zgodnie z przepisami ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji inspektorzy mogą żądać wykonania obowiązku szczepienia.
Zderzenie dwóch interesów
Na konflikt interesów: indywidualnego i ogólnospołecznego NSA zwrócił uwagę w wyroku z dnia 22 listopada 2017 r. (sygn. akt II OSK 389/16). "Każdy ma prawo do ochrony zdrowia, przy czym władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom" - uznał sąd. Dodał, iż "obowiązkowość" szczepień "dotyczy sfery właśnie w wymiarze całego społeczeństwa, celem zabezpieczenia go przed występującymi zagrożeniami (wewnętrznymi i zewnętrznymi). Zgodnie zaś z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla m.in. ochrony zdrowia albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw. W tej zaś sprawie nie jest kwestionowane, a ponadto w orzecznictwie NSA wielokrotnie wskazywano, że obowiązek szczepień wynika bezpośrednio z ustawy. Ponadto ustawodawca przewidział odpowiedni mechanizm poprzedzający wykonanie szczepienia, tj. badanie kwalifikacyjne celem stwierdzenia czy nie istnieją w danym indywidualnym przypadku przeciwwskazania do wykonania szczepienia. Nie wydaje się zatem aby tego rodzaju rozwiązanie miało prowadzić do naruszenia praw i wolności".
Polecamy serwis: Dziecko i prawo