Opłaty wskazane w regulaminie organizacyjnym
Przede wszystkim należy podkreślić, że szpital – rozumiany jako zakład leczniczy, w którym podmiot leczniczy wykonuje działalność leczniczą w rodzaju świadczenia szpitalne, ma obowiązek określić w regulaminie organizacyjnym m.in. wysokość opłat za:
- udostępnienie dokumentacji medycznej ustalonej w sposób określony w art. 28 ust. 4 ustawy z dnia 6 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. 2016, poz. 186 z późn. zm.);
- przechowywanie zwłok pacjenta przez okres dłuższy niż 72 godziny od osób lub instytucji uprawnionych do pochowania zwłok na podstawie ustawy z dnia 31 stycznia 1959 roku o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz. U. 2017, poz. 912) oraz od podmiotów, na zlecenie których przechowuje się zwłoki w postępowaniu karnym;
- świadczenia zdrowotne, które mogą być, zgodnie z przepisami ustawy lub przepisami odrębnymi, udzielone za częściową albo całkowitą odpłatnością.
POLECAMY: E - wydanie Dziennika Gazety Prawnej
Opłata za udostępnienie dokumentacji medycznej
Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta gwarantuje pacjentowi prawo do dostępu do dokumentacji medycznej dotyczącej jego stanu zdrowia oraz udzielonych mu świadczeń zdrowotnych. Jeśli więc po zakończeniu pobytu w szpitalu pacjent chciałby uzyskać dokumentację medyczną może wystąpić o sporządzenie jej wyciągu, odpisu, kopii lub wydruku, albo udostępnienie na informatycznym nośniku danych. W takiej sytuacji szpital może jednak pobrać opłatę za udostępnienie dokumentacji medycznej. Jaka jest wysokość takiej opłaty? Odpowiedź znajdziemy każdorazowo w regulaminie organizacyjnym szpitala, aby jednak nie dochodziło do ustalania zbyt wysokich opłat, ustawodawca określił w art. 28 ust. 3 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta jej maksymalną wysokość. Maksymalna wysokość opłaty za:
- jedną stronę wyciągu lub odpisu dokumentacji medycznej – nie może przekraczać 0,002,
- jedną stronę kopii albo wydruku dokumentacji medycznej – nie może przekraczać 0,00007,
- udostępnienie dokumentacji medycznej na informatycznym nośniku danych – nie może przekraczać 0,0004 - przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, począwszy od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło ogłoszenie. Warto kontrolować, czy opłaty naliczone przez szpital nie przekraczają stawek maksymalnych.
Zobacz serwis: Prawa pacjenta
Opłaty za świadczenia zdrowotne
Pacjenci powinni mieć pełną świadomość tego, czy udzielane im świadczenie zdrowotne jest finansowane ze środków publicznych w ramach ubezpieczenia zdrowotnego, czy też ma charakter komercyjny. W przypadku bowiem świadczeń zdrowotnych udzielanych odpłatnie, podmiot leczniczy ma możliwość swobodnego kształtowania zasad odpłatności za wykonane usługi. Stąd też ustawodawca nałożył na szpitale obowiązek podania informacji o wysokości opłat do wiadomości pacjentów, w sposób zwyczajowo przyjęty w danej placówce, Jest to szczególnie ważne w kontekście art. 68 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej gwarantującego obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Za świadczenia zdrowotne udzielone odpłatnie, w sytuacjach, w których ustawa oraz przepisy odrębne dopuszczają taką możliwość, szpital wystawia rachunek, w którym na wniosek pacjenta, wyszczególnia zrealizowane procedury diagnostyczne i terapeutyczne. Rachunek ten powinien być zgodny z aktualną wysokością opłat podaną do wiadomości pacjentów. Należy podkreślić, że szpital nie może różnicować opłat za udzielane świadczenia zdrowotne w zależności od obywatelstwa lub państwa zamieszkania pacjenta.
Opłata rekompensująca koszty opieki
Zgodnie z przepisami ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta pacjent ma prawo do kontaktu z innymi osobami oraz do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej. Przez dodatkową opiekę pielęgnacyjną rozumie się opiekę, która nie polega na udzielaniu świadczeń zdrowotnych, w tym także opiekę sprawowaną nad pacjentką w warunkach ciąży, porodu i połogu. Jeżeli jednak realizacja wskazanych praw pacjenta skutkuje kosztami poniesionymi przez szpital, koszty realizacji tych praw ponosi pacjent. Wysokość opłaty rekompensującej koszty opieki ustala, zgodnie z art. 35 ust. 2 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta kierownik podmiotu leczniczego, uwzględniając rzeczywiste koszty realizacji omawianych praw. Informacja o wysokości opłaty oraz o sposobie jej ustalenia jest jawna i udostępniana w szpitalu.
Czego w praktyce dotyczy opłata? Jest to opłata rekompensująca m.in. udostępnianie odzieży ochronnej (np. w związku z obecnością osoby towarzyszącej przy porodzie), zużycie mediów, takich jak prąd czy woda – których dodatkowy pobór jest związany z całodobowym pobytem osoby towarzyszącej choremu, czy też udostępnianie łazienki lub innych pomieszczeń socjalnych dla potrzeb osób, które sprawują dodatkową opiekę pielęgnacyjną.
Zobacz także: Ubezpieczenia
Inne opłaty
Pobyt w szpitalu często wiąże się także z koniecznością ponoszenia opłat z innych tytułów, jak np. za korzystanie z telewizora w sali chorych, za szatnię, czy też za zakup odzieży ochronnej (np. ochraniacze na buty). W tym kontekście należy podkreślić, że nie są to opłaty związane z udzielaniem świadczeń zdrowotnych, a więc finansowane ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia.
Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 roku o działalności leczniczej w art. 13 pkt. 2 dopuszcza wykonywanie na terenie szpitala innej działalności niż lecznicza, pod warunkiem, że nie jest ona uciążliwa dla pacjenta lub przebiegu leczenia. Taki zapis legitymizuje pobieranie wymienionych wyżej opłat. Ich wysokość ustala szpital, powinien mieć jednak na względzie okoliczność, że opłaty te nie mogą być w sposób nieuzasadniony zawyżone.
Borykające się nieustannie z trudnościami finansowymi szpitale niekiedy pobierają od pacjentów także dodatkowe opłaty za zużycie energii elektrycznej w związku z związku z koniecznością doładowania telefonu, bądź też korzystaniem z komputera. Jasne stanowisko w tej sprawie zajął Narodowy Fundusz Zdrowia, stwierdzając, że pobieranie dodatkowych opłat przez świadczeniodawców od świadczeniobiorców za korzystanie z energii elektrycznej stanowi naruszenie zasad realizacji umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. Także Urząd Regulacji Energetyki podnosi, że opłaty za pobieranie energii elektrycznej mogą pobierać podmioty posiadające koncesję, której szpitale zgodnie z obowiązującymi przepisami z pewnością nie mają.
Zobacz także: Prawa konsumenta
Zdarzają się niekiedy także sytuacje, w których szpital żąda od pacjenta opłat za leki i wyroby medyczne zastosowane podczas hospitalizacji, jednakże działanie takie jest także pozbawione podstaw prawnych. Zgodnie z art. 35 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach pieniężnych finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. 2016, poz. 1793 z późn. zm.) świadczeniobiorcy przyjętemu do szpitala przy wykonywaniu zabiegów leczniczych i pielęgnacyjnych, diagnostycznych i rehabilitacyjnych przez podmioty uprawnione do udzielania świadczeń, a także przy udzielaniu przez te podmioty pomocy w stanach nagłych, zapewnia się bezpłatne leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyroby medyczne, jeżeli są one konieczne do wykonywania świadczenia.
Pacjenci powinni pamiętać o tym, że jakiekolwiek wątpliwości związane z zasadnością, bądź też wysokością opłat pobieranych przez szpital można zgłaszać do Biura Rzecznika Praw Pacjenta. W latach 2015-2016 odsetek tego rodzaju spraw nie przekroczył 0,16% wszystkich spraw kierowanych do Biura, ale statystki wyraźnie wskazują, że liczba ta stale rośnie. Najwięcej zgłoszeń dotyczy opłat pobieranych z tytułu sprawowania dodatkowej opieki pielęgnacyjnej podczas hospitalizacji, choć zdarzają się także sygnały o nielegalnym pobieraniu opłat za korzystanie z energii. Biuro Rzecznika Praw Pacjenta podaje, że w roku 2016 w trzech sprawach Rzecznik Praw pacjenta stwierdził naruszenie przez podmioty lecznicze zbiorowych praw pacjenta i w trybie natychmiastowym nakazał zaniechania ich stosowania.
Autorka: Ewa Bem – wspólnik i radca prawny w Kancelarii Bem & Wspólnicy