HPV, czyli wirus brodawczaka ludzkiego, jest jednym z najczęstszych wirusów przenoszonych drogą płciową, który dotyka zarówno kobiety, jak i mężczyzn. Ryzyko zakażenia HPV w ciągu życia jest dość wysokie. Warto podkreślić, że choć zakażenie HPV często przebiega bezobjawowo i zwykle samoistnie ustępuje, wirus ten może prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych, w tym nowotworów złośliwych.
- HPV, czyli wirusy brodawczaka ludzkiego
- Schorzenia łagodne wywołane przez HPV
- Szczepienia przeciw wirusowi HPV dla dzieci w wieku 9-14 lat
- Szczepienia przeciw HPV chronią przed nowotworami
- Rusza program szczepień przeciw HPV w szkołach
Czym dokładnie jest HPV, jak można się nim zarazić, jakie są jego skutki oraz jakie działania profilaktyczne, w tym szczepienia, mogą pomóc w ochronie przed tym wirusem. Wiedza na temat HPV i świadome podejście do profilaktyki są kluczowe dla zmniejszenia ryzyka zachorowań na poważne choroby związane z tym wirusem.
HPV, czyli wirusy brodawczaka ludzkiego
Wirusy brodawczaka ludzkiego (ang.: human papillomavirus - HPV) należą do szerszej rodziny tzw. wirusów brodawczaka (dotychczas sklasyfikowano ponad 200) występujących także u innych gatunków - pisze w artykule na pacjent.gov.pl dr hab. n. med. Andrzej Nowakowski, profesor Narodowego Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie. Z punktu widzenia zagrożenia chorobotwórczego dla człowieka największą rolę odgrywają tzw. anogenitalne genotypy HPV. Zaliczane są do najczęściej występujących u człowieka infekcji przenoszonych drogą kontaktów płciowych.
Szacuje się, że rocznie na świecie dochodzi do ok. 300 mln nowych zakażeń HPV u ludzi, które w ogromnej większości są bezobjawowe, nie wywołują żadnych zmian chorobowych i ulegają samowyleczeniu.
Ryzyko zetknięcia się z zakażeniem wirusem oceniane jest na kilka do kilkudziesięciu procent w ciągu życia człowieka, w zależności od regionu geograficznego. Zakażenia są przenoszone przez osoby obojga płci. Do zakażeń HPV dochodzi głównie drogą kontaktów seksualnych. Mimo to, zakażeń nie należy rozpatrywać w kategorii choroby wenerycznej.
Układ odpornościowy u większości zakażonych eliminuje wirusa w ciągu kilku lat, jednak u kilku, kilkunastu procent może dojść do rozwoju zmian chorobowych różnych narządów.
Zakażenia HPV mogą wywoływać zarówno choroby o łagodnym przebiegu, jak i nowotwory złośliwe.
Schorzenia łagodne wywołane przez HPV
Jak wyjaśnia profesor Andrzej Nowakowski, do schorzeń łagodnych wywoływanych przez HPV (najczęściej genotypy 6 i 11) należą:
- brodawki płciowe, czyli kłykciny kończyste
- nawracająca brodawczakowość krtani.
Kłykciny kończyste występują dość często, szczególnie u osób z niedoborami odporności, stosujących leki immunosupresyjne i sterydowe. Nie stanowią zagrożenia onkologicznego, ale są dość uciążliwe dla chorujących, trudne w leczeniu i często nawracają.
Nawracająca brodawczakowatość krtani jest rzadką chorobą występującą głównie u młodych osób. Chociaż nie stanowi ona zagrożenia onkologicznego, to jest bardzo trudna w leczeniu. Bardzo często nawraca w krótkim czasie i w wyjątkowych przypadkach może stanowić zagrożenie dla życia z powodu obturacji (zatkania) dróg oddechowych.
Szczepienia przeciw wirusowi HPV dla dzieci w wieku 9-14 lat
Zaszczep dziecko przeciw wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV). Szczepionka jest bezpłatna dla dziewcząt i chłopców w wieku od 9 roku życia do ukończenia 14 lat. Możesz zapisać dziecko przez Internetowe Konto Pacjenta oraz aplikację mojeIKP. Przeczytaj więcej: program szczepień przeciw HPV
Szczepienia przeciw HPV chronią przed nowotworami
Najczęstszym nowotworem złośliwym wywoływanym przez HPV jest rak szyjki macicy. Uważa się, że jest to nowotwór związany z tym zakażeniem w blisko 100% przypadków. Jego rozwój trwa długo – nawet ponad 10 lat i jest poprzedzony powstawaniem tzw. stanów przedrakowych szyjki macicy.
Zmiany te mogą być skutecznie wykrywanie w badaniach przesiewowych opartych na cytologii lub coraz częściej w oparciu o nowej generacji, jeszcze bardziej skuteczne, badania molekularne, czyli tzw. testy HPV.
Aktualnie stosowane badania powinny wykrywać 14 genotypów wirusa odpowiedzialnych za rozwój stanów przedrakowych i raka szyjki macicy (oznaczonych jako: 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 66, 68).
Nawet zaawansowane stany przedrakowe szyjki macicy mogą i powinny być skutecznie leczone, co zapobiega zachorowaniu na raka tego narządu.
Badania naukowe wskazują także, że HPV jest odpowiedzialny za rozwój:
- ok. 64-100% stanów przedrakowych i nowotworów pochwy
- 90% nowotworów odbytu
- 30% nowotworów prącia
- ok. 15-30% nowotworów sromu.
HPV wywołuje także część zachorowań na:
- nowotwory głowy
- nowotwory szyi (jamy ustnej, nosogardzieli, nasady języka, migdałka i gardła).
Ocenia się, że na świecie ok. 690 tys. (a w Polsce ponad 3 tys) zachorowań na nowotwory jest związanych z zakażeniami HPV. Wśród tych chorób zdecydowanie największym problem dla pacjentek i zdrowia publicznego w Polsce jest rak szyjki macicy.
Rusza program szczepień przeciw HPV w szkołach
Ministra edukacji narodowej Barbara Nowacka poinformowała w dniu 4 września, że rusza wspólny program MZ i MEN szczepień w szkołach przeciw wirusowi HPV. Szczepionka może uchronić przed zachorowaniem na nowotwory m.in. szyjki macicy, gardła i głowy.
Zaznaczyła, że za zgodą rodziców szczepienie może odbyć się w szkole. "Rodzice nie będą musieli tracić czasu, żeby pójść do POZ, żeby tam zaszczepić dziecko" – mówiła. Dodała, że szczepienia przeprowadzą specjaliści. Poprzedzone będą akcją edukacyjną.
Do 1 września dostęp do dwóch rodzajów szczepionek przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV): dwuwalentnej i dziewięciowalentnej w ramach powszechnego i dobrowolnego programu miały dziewczęta i chłopcy w wieku 9-14 lat. Ministerstwo Zdrowia chce zwiększyć liczbę szczepień na HPV. Od 1 września program szczepień przeciwko HPV obejmuje dodatkowo dzieci w wieku 9 i 10 lat.
Szczepionka dwuwalentna działa przeciw dwóm typom wirusa HPV: 16 i 18. Zapobiega wystąpieniu zmian przednowotworowych narządów płciowych i odbytu oraz związanym z onkogennymi typami HPV rakowi szyjki macicy i odbytu.
Szczepionka dziewięciowalentna Gardasil działa przeciw dziewięciu patogenom wirusa brodawczaka ludzkiego, a mianowicie: 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58. Chroni przed zmianami przednowotworowymi narządów płciowych i odbytu, rakiem szyjki macicy, rakiem odbytu i dodatkowo przed wystąpieniem brodawek narządów płciowych (kłykcin kończystych) związanych przyczynowo z zakażeniem określonymi typami wirusa.
Zgodnie z Narodową Strategią Onkologiczną do końca 2028 r. zaszczepionych przeciwko HPV miałoby zostać przynajmniej 60 proc. dziewcząt i chłopców w wieku dojrzewania.