W dniu 17 sierpnia 2023 r. Komisja Europejska przyjęła rozporządzenie wykonawcze, które określa zasady wdrażania mechanizmu dostosowującego ceny na granicach z uwzględnieniem emisji dwutlenku węgla (CBAM). CBAM jest nową metodą ustalania opłat dla wysokoemisyjnych towarów importowanych. Od 1 października 2023r. została wdrożona część obowiązków związanych z rozporządzeniem dotyczącym CBAM i okres przejściowy ma potrwać do końca 2025 r.
- Jak będzie działać CBAM?
- Kogo obejmują nowe regulacje dotyczące CBAM?
- Obowiązki sprawozdawcze w CBAM
- Sankcje w CBAM
- Efekty wprowadzenia CBAM
W okresie przejściowym wszyscy przedsiębiorcy będą zobligowani do okresowego deklarowania informacji o wprowadzonych na terytorium UE towarach, w szczególności dotyczy to przedsiębiorstw dokonujących importu:
- cementu,
- żelaza i stali,
- aluminium,
- nawozów sztucznych,
- wodoru,
- energii elektrycznej.
Jak będzie działać CBAM?
CBAM został zaprojektowany w ten sposób, aby odzwierciedlał unijny system handlu emisjami (ETS) i miał zastosowanie do produkcji towarów importowanych do UE. CBAM w okresie docelowym, czyli od 2026 r., ma być oparty na systemie certyfikatów obejmujących emisje wbudowane w produkty importowane do UE. Cena takich certyfikatów miałaby odzwierciedlać cenę uprawnień ETS.
Kogo obejmują nowe regulacje dotyczące CBAM?
Zarówno importerzy jak i producenci z tzw. państw trzecich zostali uwzględnieni w nowych przepisach. Opublikowane przez Komisję Europejską wytyczne przedsiębiorcy będą musieli zaimplementować w procesie wdrażania przepisów CBAM. Aby ułatwić przystosowanie do nowych przepisów, został udostępniony szablon w postaci pliku otwieranego za pomocą aplikacji Microsoft Excel, który miałby posłużyć do swobodnego przepływu informacji między importerami a producentami z państw trzecich.
Obowiązki sprawozdawcze w CBAM
W rozporządzeniu zostały sprecyzowane zasady, według których dochodzi do składania kwartalnych sprawozdań CBAM w okresie przejściowym, a które znajdziemy w art. 35 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/956 z dnia 10 maja 2023 r. ustanawiającego mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 (Dz. Urz. UE L 130 z 16.5.2023, s. 52-104).
W odniesieniu do pierwszej deklaracji CBAM należy ją złożyć za IV kwartał 2023 r. do końca stycznia 2024 r. Deklaracje za CBAM mają być zgłaszane przez elektroniczny portal CBAM stworzony przez Komisję Europejską. Ponadto Państwa Członkowskie UE będą musiały wyznaczyć organy, które byłyby odpowiedzialne za obsługę systemu i deklaracji CBAM. W Polsce jest to Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami.
Rozporządzenie określa także metodologię obliczania wbudowanych emisji, które są uwalniane podczas produkcji towarów podlegających CBAM. Zostało to również sprecyzowane w unijnych wytycznych dla importerów oraz zagranicznych operatorów instalacji produkcyjnych. Należy podkreślić, że w ramach okresu przejściowego wprowadzono również możliwość stosowania metod uproszczonych, które zostały opisane precyzyjnie w przepisach.
Sankcje w CBAM
Co istotne, regulacje unijne przewidują możliwość kontroli przedsiębiorców w zakresie przestrzegania obowiązków wynikających z CBAM. Ponadto dla przedsiębiorców przewidziano sankcje związane z brakiem składania deklaracji CBAM i w takiej sytuacji kary za nieprawidłowe lub niekompletne zaraportowanie oraz brak raportu będą mogły wynosić od 10 do 50 euro za każdą tonę emisji.
Efekty wprowadzenia CBAM
CBAM to kolejna próba dążenia przez Unię Europejską do poprawy jakości klimatu na Ziemi poprzez zmniejszenie emisji dwutlenku węgla w atmosferze. CBAM jest obecnie w fazie przejściowej i skutki oddziaływania tego mechanizmu będzie można ocenić rzetelnie dopiero za kilka lat. Przede wszystkim CBAM stanowić będzie spore wyzwanie dla przedsiębiorców w odniesieniu do wywiązywania się z obowiązków, które nakłada to rozporządzenie. Przykład tego stanowi, chociażby uzyskiwanie informacji dotyczących emisyjności towarów. Możliwe jest również, że zakres towarów podlegających raportowaniu w ramach CBAM będzie ulegał sukcesywnemu rozszerzeniu, przez co może być w ostateczności bardzo rozbudowany. Graniczny podatek węglowy zapewne odniesie wpływ na eksport oraz import towarów w Unii Europejskiej, a także przyczyni do zmian w zakresie wpływów budżetowych państw Unii Europejskiej.