Od kiedy zmiana przepisów? Prace nad projektem wciąż trwają
Wspomniane powyżej zmiany będą wynikiem implementacji do polskiego porządku prawnego dwóch dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady (UE): dyrektywy 2019/770 z dnia 20 maja 2019 r. w sprawie niektórych aspektów umów o dostarczanie treści cyfrowych i usług cyfrowych („DCD”) oraz dyrektywy 2019/771 z dnia 20 maja 2019 r. w sprawie niektórych aspektów umów sprzedaży towarów, zmieniającej rozporządzenie (UE) 2017/2394 oraz dyrektywę 2009/22/WE oraz uchylającej dyrektywę 1999/44/WE („SGD”). Przepisy powinny zostać wprowadzone do 1 lipca 2021 r., niemniej projekt ustawy wciąż nie jest gotowy – obecnie prace nad nim zakończył Komitet do Spraw Europejskich.
Rękojmia konsumencka. Niezgodności towaru z umową zamiast wady
Rękojmia konsumencka będzie opierać się na pojęciu niezgodności towaru z umową, a nie jak dotychczas na pojęciu wady fizycznej lub prawnej rzeczy. Przesłanki zgodności towaru z umową zostaną opisane w sposób bardziej szczegółowy niż obecnie, co ma pozwolić na uniknięcie części sporów dotyczących zakresu obowiązków ciążących na przedsiębiorcach.
Zgodnie z brzmieniem projektu z dnia 11 stycznia 2022 r., towar będzie uznany za niezgodny z umową, m.in. jeżeli:
- niezgodny z umową będzie jego opis, rodzaj, ilość, jakość, kompletność lub funkcjonalność,
- nie zapewni kompatybilności, interoperacyjności i dostępności aktualizacji (w przypadku towarów z elementami cyfrowymi),
- nie będzie się nadawać do szczególnego celu, określonego przez konsumenta, o którym konsument powiadomił przedsiębiorcę, a przedsiębiorca ten cel zaakceptował,
- nie będzie się nadawać do celów, do których zazwyczaj używa się towaru tego rodzaju,
- nie będzie posiadać takich cech i nie będzie w takiej ilości, jakie są typowe dla towaru tego rodzaju i których konsument może oczekiwać, biorąc pod uwagę charakter towaru oraz publiczne zapewnienie złożone przez przedsiębiorcę, np. w reklamie lub na etykiecie,
- nie zostanie dostarczony z akcesoriami i instrukcjami, których dostarczenia konsument może rozsądnie oczekiwać,
- nie będzie w takiej samej jakości jak próbka lub wzór, które przedsiębiorca udostępnił konsumentowi przed zawarciem umowy.
Pierwszeństwo dla naprawy lub wymiany rzeczy
Jedną z kluczowych zmian jest wprowadzenie hierarchii środków ochrony konsumenta. Dotychczas konsument składający po raz pierwszy reklamację z tytułu rękojmi miał prawo skorzystać z jednego z czterech uprawnień: obniżenia ceny wadliwego towaru, odstąpienia od umowy, naprawy albo wymiany towaru na wolny od wad. Wybór określonego uprawnienia należał do konsumenta.
Projekt nowelizacji wprowadza zmianę, zgodnie z którą w przypadku reklamacji składanej po raz pierwszy konsument co do zasady może żądać tylko naprawy albo wymiany towaru. Jedyny wyjątek dotyczyć będzie sytuacji, gdy brak zgodności towaru z umową będzie na tyle istotny, że uzasadniać będzie skorzystanie z pełnego zakresu uprawnień. W pozostałych przypadkach uprawnienie do odstąpienia od umowy lub złożenia oświadczenia o obniżeniu ceny zaktualizuje się dopiero w sytuacji, gdy przedsiębiorca odmówi naprawy lub wymiany towaru, działania te okażą się nieskuteczne bądź gdy z oświadczenia przedsiębiorcy lub okoliczności wyraźnie wynikać będzie, że nie doprowadzi on towaru do zgodności z umową w rozsądnym czasie lub bez nadmiernych niedogodności dla konsumenta.
Domniemania na korzyść konsumenta
Podobnie jak dotychczas, konsument nie będzie mógł odstąpić od umowy, jeżeli niezgodność towaru z umową będzie nieistotna. Projekt ustawy wprowadza jednak korzystne dla konsumenta domniemanie, że niezgodność towaru z umową jest istotna. Tym samym, w celu wzruszenia dokonanego przez konsumenta odstąpienia od umowy, przedsiębiorca będzie musiał obalić domniemanie i wykazać, że niezgodność towaru z umową w rzeczywistości nie miała istotnego charakteru.
Druga zmiana dotyczy wydłużenia okresu, w którym ciężar dowodu zgodności towaru z umową będzie spoczywał na przedsiębiorcy. Dotychczas, zgodnie z art. 5562 Kodeksu cywilnego, jeśli wada fizyczna została stwierdzona przed upływem roku od dnia wydania rzeczy sprzedanej, istniało domniemanie, że wada lub jej przyczyna istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego. Zgodnie z aktualnym brzmieniem projektu okres ten zostanie wydłużony do dwóch lat od chwili dostarczenia towaru.
Co z przedsiębiorcami, którym przyznano prawa konsumenta?
Od 1 stycznia 2021 roku przedsiębiorcom prowadzącym jednoosobową działalność gospodarczą w pewnym zakresie przysługuje ochrona przewidziana dla konsumentów. Początkowo, ustawodawca przewidywał usunięcie przepisu przyznającego im ochronę konsumencką argumentując, że niekorzystne byłoby utrzymywanie kolejnego reżimu prawnego obok reżimu konsumenckiego i pozakonsumenckiego. Obecnie jednak w projekcie ponownie wprowadzono przepis przewidujący stosowanie instytucji rękojmi konsumenckiej również do osób fizycznych zawierających umowy bezpośrednio związane z ich działalnością gospodarczą, gdy z treści tych umów wynika, że nie posiadają one dla tych osób charakteru zawodowego.
Warto zaznaczyć, że to nie koniec zmian w prawie konsumenckim. Oprócz opisanych powyżej zmian w rękojmi i gwarancji konsumenckiej projekt normuje też kwestie umów o dostarczanie treści lub usługi cyfrowej. Równolegle trwają też prace nad implementacją tzw. dyrektywy Omnibus, która wprowadzać będzie szereg zmian dotyczących m.in. nowych obowiązków informacyjnych przedsiębiorców wobec konsumentów.
Dyrektywa Omnibus, to potoczna nazwa dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniającej dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta.
Anna Nowak – aplikantka radcowska, Lubasz i Wspólnicy – Kancelaria Radców Prawnych sp. k.