Najnowszy wykaz wód uznanych jako naturalne wody mineralne znajduje się w obwieszczeniu Głównego Inspektora Sanitarnego z 19 grudnia 2019 r., opublikowanym w Dzienniku Urzędowym Ministra Zdrowia z 20 grudnia 2019 r., poz. 106.
Wykaz wód mineralnych ogłaszany jest na podstawie ustawy z 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia. Poprzedni wykaz, opublikowany rok temu zawierał 135 pozycji. Na wykazie konsumenci mogą sprawdzić, czy woda, którą piją jest naturalną woda mineralną.
Zgodnie z ustawą o bezpieczeństwie żywności i żywienia naturalne wody mineralne wprowadzane do obrotu na terenie Polski muszą być uznane za takie przez:
1) Głównego Inspektora Sanitarnego, jeżeli woda wydobywana jest z otworu znajdującego się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
2) właściwy organ innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, jeżeli woda wydobywana jest z otworu znajdującego się na terytorium tego państwa, albo
3) Głównego Inspektora Sanitarnego albo właściwy organ innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, jeżeli woda wydobywana jest z otworu znajdującego się na terytorium państwa trzeciego.
Główny Inspektor Sanitarny może uznać, w drodze decyzji, wodę pochodzącą z otworu znajdującego się na terytorium państwa trzeciego jako naturalną wodę mineralną, jeżeli właściwy organ tego państwa poświadczy spełnianie przez tę wodę wymagań określonych w niniejszej ustawie i w przepisach wydanych na jej podstawie oraz zobowiąże się do przeprowadzania regularnych kontroli warunków wydobywania, transportu i rozlewu tej wody. Zaświadczenie jest ważne przez okres nieprzekraczający 5 lat od daty jego wydania.
Ocena i kwalifikacja rodzajowa wody przeprowadzana jest przez jednostkę naukową lub inny podmiot, upoważniony przez Głównego Inspektora Sanitarnego.
Naturalne wody mineralne, wody źródlane, wody stołowe, wody smakowe, wody lecznicze (uzdrowiskowe)
Zgodnie z ustawą z 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia, naturalna woda mineralna, to woda podziemna wydobywana jednym lub kilkoma otworami naturalnymi lub wierconymi, różniąca się od wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi pierwotną czystością pod względem chemicznym i mikrobiologicznym oraz charakterystycznym stabilnym składem mineralnym, a w określonych przypadkach także właściwościami mającymi znaczenie fizjologiczne, powodującymi korzystne oddziaływanie na zdrowie ludzi.
Od naturalnej wody mineralnej trzeba odróżnić wodę źródlaną i wodę stołową.
Woda źródlana, to także woda podziemna wydobywaną jednym lub kilkoma otworami naturalnymi lub wierconymi, pierwotnie czysta pod względem chemicznym i mikrobiologicznym, ale nieróżniąca się właściwościami i składem mineralnym od wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi określonej w przepisach ustawy z 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków.
Jak widać z powyższych definicji woda źródlana nie charakteryzuje się (tak jak naturalna woda mineralna) pierwotną czystością pod względem chemicznym i mikrobiologicznym oraz charakterystycznym stabilnym składem mineralnym, a w określonych przypadkach także właściwościami mającymi znaczenie fizjologiczne, powodującymi korzystne oddziaływanie na zdrowie ludzi.
Ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia wyróżnia także wodę stołową. Jest to woda powstała przez dodanie:
a) naturalnej wody mineralnej lub soli mineralnych zawierających co najmniej jeden składnik mający znaczenie fizjologiczne, taki jak: sód, magnez, wapń, chlorki, siarczany, wodorowęglany lub węglany do wody źródlanej albo
b) wody źródlanej lub soli mineralnych, o których mowa w lit. a, do naturalnej wody mineralnej.
Tak więc wody stołowe to mieszanki wód mineralnych, źródlanych i ww. związków chemicznych lub minerałów.
Producenci i dystrybutorzy wód przeznaczonych do spożycia muszą przestrzegać zasad oznaczania sprzedawanych przez siebie wód nazwami "naturalna woda mineralna", "woda źródlana", "woda stołowa".
Szczegółowe wymagania, jakie powinny spełniać naturalne wody mineralne, wody źródlane i wody stołowe (w tym wymagania mikrobiologiczne, maksymalne dopuszczalne poziomy naturalnych składników mineralnych tych wód, warunki poddawania tych wód procesom usuwania składników lub nasycania dwutlenkiem węgla), wzorcowy zakres badań, sposób przeprowadzania oceny i kwalifikacji rodzajowej tych wód, szczególne wymagania dotyczące oznakowania, prezentacji i reklamy a także szczegółowe wymagania higieniczne dotyczące wydobywania, transportu i rozlewu tych wód określa rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 31 marca 2011 r. w sprawie naturalnych wód mineralnych, wód źródlanych i wód stołowych.
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który przy pomocy Inspekcji Handlowej kontroluje co jakiś czas jakość wód sprzedawanych w naszych sklepach, informuje, że trzeba czytać oznaczenia na etykietach, bo wody różnią się od siebie nie tylko nazwą ale też składem mineralnym. Skład mineralny jest najważniejszą informacją na etykiecie naturalnych wód mineralnych (nie zawsze znajdziemy go na etykietach wód źródlanych), zwykle podawaną w formie tabeli. Od niego zależy, na ile dana woda jest dla nas wartościowa, w szczególności gdy preferujemy dietę bogatą lub ubogą w określony składnik mineralny.
Naturalne wody mineralne w zależności od ogólnej zawartość soli mineralnych mogą być:
• bardzo niskozmineralizowane (do 50 mg/l),
• niskozmineralizowane (do 500 mg/l),
• średniozmineralizowane (od 500 do 1500 mg/l),
• wysokozmineralizowane (powyżej 1500 mg/l).
Zdaniem UOKiK należy także zwracać uwagę, czy na etykiecie naturalnej wody mineralnej i wody źródlanej, oprócz nazwy handlowej jest nazwa otworu lub zespołu otworów (co nie dotyczy wód stołowych) tworzących ujęcie oraz ich położenie ze wskazaniem miejsca lub miejscowości, z którego woda jest czerpana.
Uwaga! Wody smakowe nie są wodami butelkowanymi i w żaden sposób nie powinny by z nimi utożsamiane. Są to na ogół napoje wytworzone na bazie takich wód, o zróżnicowanej zawartości soków i/lub aromatów, cukru i/lub substancji słodzących, z udziałem bądź nie innych substancji dodatkowych, które są dopuszczone do stosowania do napojów aromatyzowanych.
Warto też wiedzieć, że wymogi prawne odnośnie wód leczniczych wykorzystywanych w zakładach lecznictwa uzdrowiskowego w celach leczniczych określone są w przepisach ustawy z 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych, a dystrybucja tych wód w opakowaniach odbywa się na zasadach określonych przepisami prawa farmaceutycznego.
Ujęcia naturalnych wód mineralnych oraz instalacje i urządzenia służące do wydobywania, transportu i rozlewu tych wód, a także opakowania, muszą zabezpieczać te wody przed zanieczyszczeniem lub zmianą ich charakterystycznego składu mineralnego. Naturalne wody mineralne mogą być wprowadzane do obrotu w opakowaniach zamkniętych w sposób zabezpieczający je przed zanieczyszczeniem oraz zmianą właściwości i zafałszowaniem naturalnej wody mineralnej.
Oznakowanie wód przeznaczonych do spożycia przez ludzi, niebędących naturalnymi wodami mineralnymi, nie może wprowadzać konsumenta w błąd informacjami, które sugerowałyby, że woda ta jest naturalną wodą mineralną, w szczególności nie może zawierać oznaczenia „naturalna woda mineralna”.
Dopuszczalne jest też znakowanie naturalnych wód mineralnych informacjami: „pobudzające trawienie”, „może polepszyć funkcje wątrobowo-żółciowe” lub oznaczeniami podobnymi, pod warunkiem że wody te spełniają szczególne wymagania określone w tym zakresie na podstawie art. 39 pkt 1 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia.