Zarówno zadatek jak i zaliczka to kwoty wpłacane na poczet wykonywanej w przyszłości umowy (usługi). Różnice pomiędzy nimi pojawiają się wówczas, jeżeli z jakiejś przyczyny umowa nie zostanie zrealizowana.
Z zadatkiem mamy do czynienia jedynie w sytuacji, gdy wynika to jednoznacznie i precyzyjnie z treści umowy, natomiast bez takiego zastrzeżenia wszelkie inne przedpłaty stanowią zaliczkę.
Zadatek w szerokim rozumieniu oznacza sumę pieniężną lub rzecz, którą jedna osoba daje drugiej przy zawarciu umowy. Kupujący (czy zamawiający usługę), który wręczył zadatek, a następnie nie chce zawrzeć przyrzeczonej umowy, straci go. Natomiast, gdy od zawarcia umowy uchylać się będzie sprzedający, to kupującemu należeć się będzie zadatek w podwójnej wysokości, tj. otrzyma zwrot wpłaconej tytułem zadatku kwoty plus dodatkowo jednokrotną równowartość zadatku. Oznacza to, że zadatek stanowi pewnego rodzaju odszkodowanie na wypadek, gdy zawarta (przyrzeczona) umowa nie została wykonana.
W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała. Od stron zależy, czy z zadatkiem będzie związana bezpośrednio funkcja zabezpieczenia świadczenia należnego wierzycielowi w przypadku nie wywiązania się z zawartej umowy, czy będzie pełniło funkcję odstępnego. Innymi słowy w braku odmiennego zastrzeżenia umownego zadatek stanowi pewnego rodzaju odszkodowanie na wypadek, gdy zawarta umowa nie została wykonana.
Przyjęte jest, że zadatek powinien wynosić nie więcej niż 20% pełnej kwoty.
Natomiast zaliczka zostaje zaliczona na poczet przyszłych świadczeń, które wynikają z umowy zawartej między stronami umowy i nie stanowi, tak jak zadatek, formy zabezpieczenia wykonania umowy, a jedynie część ceny. Jeżeli zatem strony ustaliły, iż w umowie kupujący wręczył zaliczkę, to druga strona umowy nie może jej zatrzymać. Jeżeli umowę rozwiążą obie strony, wówczas zwracają sobie wzajemne świadczenia, czyli zaliczka wraca do konsumenta. Do zaliczki nie stosuje się więc, zasad dotyczących przepadku zadatku lub obowiązku jego zwrotu w podwójnej wysokości.
Podstawa prawna:
ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny (Dz. U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).