Opóźniony albo odwołany lot - kiedy przysługuje odszkodowanie. Jak to możliwe: ten sam rejs i dwa różne wyroki?

• Kiedy pasażer ma prawo do odszkodowania?
• Ile wynosi odszkodowanie za odwołany lub opóźniony lot?
• Kiedy linia lotnicza może uniknąć wypłaty odszkodowania?
• Przykład rozbieżnego orzecznictwa sądów
• Nie tylko odszkodowanie – inne prawa pasażerów

Kiedy pasażer ma prawo do odszkodowania?

W Unii Europejskiej pasażer, którego lot został odwołany lub jest opóźniony o co najmniej trzy godziny od planowanego czasu przylotu do miejsca docelowego, ma prawo do uzyskania odszkodowania na podstawie przepisów rozporządzenia (WE) nr 261/2004. Regulacje te i ich skutki były tematem konferencji naukowej „Prawa pasażerów lotniczych”, która odbyła się na Uczelni Łazarskiego 23 stycznia 2025 r.

W przypadku przewoźników lotniczych z Unii Europejskiej prawo do odszkodowania przysługuje, gdy zakłócony lot odbywa się wewnątrz UE lub zaczyna się bądź kończy na jej terytorium. W przypadku przewoźników spoza Unii Europejskiej, prawo do odszkodowania przysługuje tylko wtedy, gdy lot zaczyna się na terenie UE.

Oznacza to, że w przypadku linii spoza UE, za odwołany lub opóźniony lot np. z Polski na Bliski Wschód odszkodowanie będzie przysługiwało, ale za lot powrotny na tej samej trasie - już nie.

Ile wynosi odszkodowanie za odwołany lub opóźniony lot?

Wysokość odszkodowania zależy od długości trasy:

 Nie ma znaczenia, ile kosztował bilet na lot, ani czy pasażer kupował go za własne pieniądze, czy na przykład zrobił to pracodawca w ramach służbowej delegacji –w każdym przypadku pasażer ma takie samo prawo do odszkodowania.

Kiedy linia lotnicza może uniknąć wypłaty odszkodowania?

Linia lotnicza może nie być zobowiązana do wypłaty odszkodowania, jeśli opóźnienie lub odwołanie rejsu wynikało z nadzwyczajnych okoliczności, które pozostają poza jej kontrolą. Jednak w praktyce brak jednoznacznych definicji takich sytuacji powoduje liczne spory prawne. Rozporządzenie (WE) nr 261/2004 składa się zaledwie z 19 artykułów i 7 stron tekstu, co pozostawia szerokie pole do interpretacji dla sądów krajowych.

- Od momentu wejścia w życie rozporządzenia, czyli przez te 20 lat, zapadło ponad 200 wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej dotyczących jego interpretacji - wskazał adw. Piotr Gad, przewodniczący Sekcji Prawa Lotniczego przy Okręgowej Radzie Adwokackiej w Warszawie podczas ostatniej konferencji naukowej „Prawa pasażerów lotniczych, która 23 stycznia została zorganizowana przez Lazarski Aviation Academy i Sekcję Prawa Lotniczego przy Okręgowej Radzie Adwokackiej na Uczelni Łazarskiego.
- Przede wszystkim brakuje precyzyjnych definicji kluczowych pojęć, takich jak „lot”, „lot łączony”, „czas wylotu”, „czas przylotu”, „nadzwyczajne okoliczności” czy „wszelkie racjonalne środki”. Te szare strefy i luki w tekście rozporządzenia prowadzą do rozbieżności interpretacyjnych i sądy krajowe państw członkowskich Unii Europejskiej różnie interpretują te same przepisy, co prowadzi do nierównego traktowania pasażerów w analogicznych sytuacjach – zauważył adwokat.

Przykład rozbieżnego orzecznictwa sądów

Przykładem nadzwyczajnych okoliczności mogą być warunki atmosferyczne. Trudno się nie zgodzić, że na pogodę przewoźnik lotniczy nie ma wpływu, jednak przedstawiciel ORA w swoim wystąpieniu podał przykład dwóch spraw rozpatrywanych przez Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w odniesieniu do roszczeń pasażerów tego samego opóźnionego lotu:

1) W pierwszym przypadku sąd uznał, że przyczyną opóźnienia rejsu był błąd pozwanego (przewoźnika lotniczego) polegający na niedostosowaniu masy samolotu do prognozowanej pogody (silny wiatr czołowy) i zasądził na rzecz powoda odszkodowanie w wysokości 600 euro.

2) W drugim przypadku sąd w innym składzie uznał, że opóźnienie wynikające z potrzeby dodatkowego tankowania samolotu i jego częściowego rozładunku, które wpłynęły na opóźnienie lotu i w konsekwencji na utratę przez powoda (pasażera) następującego po nim połączenia, były konieczne dla bezpiecznego wykonania lotu w takich warunkach pogodowych. Powództwo sąd oddalił w całości.

- Ten sam rejs, ten sam dzień, dwa różne wyroki - podkreślił adw. Piotr Gad w swoim wystąpieniu na Uczelni Łazarskiego.

Na problemy wynikające z tak rozbudowanego i rozbieżnego orzecznictwa w sprawie rozporządzenia 261/2004 wskazują także sami przewoźnicy lotniczy.

Przez ponad dwie dekady źle opracowane rozporządzenie pozwoliło sądom w całej Europie stworzyć „potwora”, który dodał miliardy do kosztów podróży. Nie miało to jednak żadnego pozytywnego wpływu na opóźnienia lub odwołania lotów - ocenił Willie Walsh, dyrektor generalny Międzynarodowego Zrzeszenia Przewoźników Powietrznych IATA w czerwcu 2024 r.

Nie tylko odszkodowanie – inne prawa pasażerów

Rozporządzenie (WE) nr 261/2004 przyznaje pasażerom nie tylko prawo do odszkodowania, ale także o:
a) informacji o przysługujących im prawach,
b) zwrotu kosztów biletu lub zapewnienia alternatywnego lotu, jeśli opóźnienie przekracza 5 godzin,
c) opieki, w tym:
- zapewnienia posiłków i napojów,
- zakwaterowania w hotelu oraz transportu między lotniskiem a hotelem,
- wykonania dwóch połączeń telefonicznych, wysłania faksu lub e-maila.

Prawo do opieki przysługuje pasażerom, gdy czas opóźnienia wynosi:
- co najmniej 2 godziny dla lotów do 1500 km,
- 3 godziny dla lotów wewnątrz UE powyżej 1500 km i innych lotów 1500-3500 km,
- 4 godziny dla lotów powyżej 3500 km.

Podsumowanie
Mimo istnienia rozporządzenia EU 261/2004, jego interpretacja często prowadzi do sporów sądowych i nierównego traktowania pasażerów w analogicznych sytuacjach. Firmy pośredniczące w uzyskiwaniu odszkodowań wyliczają, że jedynie 55% uprawnionych pasażerów składa wniosek do przewoźnika, mimo że mają do tego pełne prawo.