Urlop stażowy 2025: po 10 latach pracy 30 dni urlopu wypoczynkowego, po 15 latach - 35 dni, po 20 latach - 40 dni. Czy wejdzie? Mamy stanowisko resortu pracy

• Co dalej z urlopem stażowym?
• Współczesne potrzeby pracowników
• Kontekst unijny a urlop stażowy
• Czym jest urlop stażowy?
• Przykładowa koncepcja urlopu stażowego na 2025 rok
• Wyjątkowe regulacje dla wybranych grup zawodowych
• Urlopy wypoczynkowe dla wybranych grup pracowników. O ile wydłużone?

Co dalej z urlopem stażowym?

Czy planuje się wdrożenie tego rozwiązania już od roku 2025, czy może dopiero w 2026? Głównym zamierzeniem tego pomysłu jest umożliwienie pracownikom pełnej regeneracji po długotrwałych okresach intensywnej pracy. Taki dodatkowy wypoczynek miałby pozytywnie wpłynąć na efektywność w pracy oraz ogólną satysfakcję zawodową. Koncepcja zakłada, że podobnie jak nagroda jubileuszowa za staż wiąże się z gratyfikacją finansową, tak za długi staż pracy byłyby dodatkowe dni wolne od pracy, traktowane jak urlop wypoczynkowy, 100% płatny.

Współczesne potrzeby pracowników

W dzisiejszych dyskusjach na temat równowagi między życiem zawodowym a prywatnym coraz częściej podkreśla się potrzebę odpoczynku. Osoby, które przez wiele lat pracowały, bez wątpienia zasługują na więcej czasu na regenerację, co przełoży się na ich zdrowie fizyczne i psychiczne jak i lepsze wyniki w pracy. Jeśli już istnieje nagroda jubileuszowa, dlaczego nie poszerzyć tej koncepcji o specjalny urlop, który osobom z dużym stażem dałby możliwość dłuższego wypoczynku?

Wprowadzenie urlopu stażowego budzi jednak obawy, czy nie doprowadzi to do nierówności między pracownikami sektora prywatnego, gdzie pracodawcy rzadko oferują takie korzyści, a tymi zatrudnionymi w sektorze publicznym. Jednak mogłoby być też tak, że taki urlop za długoletni staż pracy byłby obligatoryjny i tzw. „prywaciarz” też musiałby go wprowadzić. Trzeba stwierdzić, że obecne regulacje polskiego prawa pracy budzą liczne skargi – zarówno pracownicy, jak i pracodawcy, przedsiębiorcy oraz osoby z niepełnosprawnościami podkreślają potrzebę zmian. W obliczu projektowanych reform na 2025 i 2026 rok pojawia się pytanie, czy w końcu nastąpią rewolucyjne modyfikacje, które wprowadzą bardziej elastyczny czas pracy i znacznie rozszerzą wymiar urlopu dla wszystkich zatrudnionych, a nie tylko dla wybranych, chronionych grup zawodowych. Niezrozumiałe jest bowiem, że jedni mają bardziej rozbudowane przywileje, a inni muszą się zadowolić standardowymi uprawnieniami, bez obiektywnych powodów takiej różnicy.

Kontekst unijny a urlop stażowy

Zgodnie z przepisami Unii ustalane są minimalne, a nie maksymalne normy urlopowe. Oznacza to, że państwa członkowskie mają możliwość rozszerzenia praw pracowniczych, oferując dłuższe okresy wypoczynku dla swoich obywateli. Taki urlop za staż pracy byłby więc całkowicie dopuszczalny na gruncie prawa UE. Rzecz jasna żadne dyrektywy, rozporządzenia, zarządzenia – nie zabraniają tego. Unijne regulacje gwarantują każdemu pracownikowi co najmniej cztery tygodnie opłacanego urlopu rocznie, a prawo to nie może być zastępowane ekwiwalentem finansowym, chyba że umowa wygasła przed wykorzystaniem przysługującego czasu. Dodatkowo, normy te ustanawiają również minimalne standardy dla urlopów rodzinnych, takich jak urlopy ojcowskie, rodzicielskie czy opiekuńcze, oraz prawo do elastycznych warunków pracy w sytuacjach nagłych kryzysów. Prawo polskie w zakresie urlopu stażowego byłoby więc zgodne z prawem UE w tym zakresie.

Czym jest urlop stażowy?

Urlop stażowy to idea, która choć nie została jeszcze wprowadzona do polskiego prawa, zyskuje jednak coraz więcej zwolenników. Wyraża się to w postaci petycji oraz propozycji zmian. Resort Pracy analizuje różne scenariusze poprawy warunków zatrudnienia. Ważne jest, aby nie mylić tego z urlopem przysługującym osobom odbywającym staż zawodowy (dla stażystów) – tu chodzi o nagrodzenie wieloletniej, nieprzerwanej pracy. Podstawową zasadą, wynikającą z art. 14 Kodeksu pracy, jest prawo do wypoczynku, którego celem jest umożliwienie pełnej regeneracji sił – ustawodawca nie zabrania więc wydłużania urlopów, wręcz daje uprawnienie do ich dodatkowego regulowania w regulaminie pracy czy w układach zbiorowych pracy.

Przykładowa koncepcja urlopu stażowego na 2025 rok

Koncepcja zakłada, że długość przysługującego urlopu stażowego będzie rosnąć wraz z latami przepracowanymi. Na przykład:

• po 10 latach pracy 30 dni urlopu wypoczynkowego 100% płatnego;
• po 15 latach pracy 35 dni urlopu wypoczynkowego 100% płatnego;
• po 20 latach – 40 dni urlopu wypoczynkowego 100% płatnego.

Takie rozwiązanie mogłoby być uniwersalne, niezależnie od wykonywanego zawodu. Prawo pracy powinno dbać przede wszystkim o zdrowie i życie pracownika, dlatego tym bardziej dodatkowy, wydłużony urlop byłby uzasadniony.

Wyjątkowe regulacje dla wybranych grup zawodowych

Kodeks Pracy reguluje kwestie urlopów w sposób ogólny, jednak dla wybranych środowisk zawodowych wprowadzane są korzystniejsze przepisy. Takie udogodnienia przysługują między innymi pracownikom służby cywilnej, nauczycielom, pracownikom akademickim, sędziom, prokuratorom, kontrolerom z Najwyższej Izby Kontroli, kuratorom sądowym, strażakom, policjantom, pracownikom służby zagranicznej, więziennej, Krajowej Administracji Skarbowej, straży granicznej, funkcjonariuszom ABW, opiekunkom oraz wielu innym. Powstaje więc pytanie: dlaczego akurat te grupy otrzymują dodatkowe przywileje, podczas gdy inni muszą się zadowolić standardowymi uprawnieniami?

Istnieją liczne kategorie zawodowe, które funkcjonują według odmiennych zasad. Zgodnie z art. 5 Kodeksu Pracy, jeżeli szczegółowe przepisy regulują stosunek pracy dla danej grupy pracowników, ogólne przepisy kodeksu mają zastosowanie jedynie do kwestii, których te przepisy szczególnie nie obejmują. To oznacza, że specyficzne regulacje danej branży posiadają pierwszeństwo, nawet jeśli dotyczą kwestii urlopowych i mogą być bardziej korzystne dla pracowników. W prawie pracy występuje zjawisko dyferencjacji, czyli uzasadnionego, odmiennego traktowania jednostki lub grupy (np. określonego zawodu), które nie jest formą dyskryminacji ani nierównego podejścia. Choć osoby w wieku przedemerytalnym, z niepełnosprawnościami, dzieci, młodociani czy kobiety w ciąży oczywiście zasługują na specjalne traktowanie, pojawia się pytanie: czy niektóre grupy zawodowe mają również prawo do dodatkowego urlopu? To pytanie pozostaje otwarte, skłaniając do refleksji nad zasadnością priorytetowego traktowania wybranych zawodów.

Tradycyjni pracownicy zatrudnieni na podstawie standardowej umowy o pracę w oparciu o ogólne przepisy kodeksowe postulują, aby również oni mogli korzystać z rozszerzonego wymiaru urlopu. Obecnie 26 dni w pełni opłacanego urlopu często okazuje się niewystarczającym okresem na regenerację w dobie, gdy równowaga między pracą a życiem prywatnym zyskuje na znaczeniu. Współcześnie pracuje się nie po to, by żyć, lecz się żyje – praca przestała być traktowana jak zwykły towar, a wynagrodzenie nie jest jedynie ceną za wykonaną usługę. W erze postindustrialnej praca nabiera wymiaru wolnościowego i podmiotowego, a troska o życie osobiste oraz zdrowie – zarówno fizyczne, jak i psychiczne – staje się priorytetem. W obliczu tych zmian pojawia się rosnące zapotrzebowanie na wydłużenie urlopu, zwłaszcza że Polacy należą do jednych z najbardziej zapracowanych narodów. Dlatego też pojawiają się głosy, aby tak jak nauczyciele czy funkcjonariusze służb mundurowych, także inni pracownicy mogli cieszyć się dodatkowymi dniami wolnymi, zwłaszcza biorąc pod uwagę, że w wielu zawodach występuje ryzyko chorób zawodowych spowodowanych intensywnymi warunkami pracy.

Na stronie Ministerstwa Pracy dostępne są szczegółowe informacje dotyczące projektu ustawy zmieniającej przepisy o opiece nad dziećmi do lat trzech oraz modyfikującej inne ustawy (UD181). W projekcie tym poruszono wiele nowych praw i obowiązków, ale szczególną uwagę zwraca propozycja dotycząca dodatkowego urlopu. Projektodawca postuluje, aby opiekunowie zatrudnieni w żłobkach, klubach dziecięcych oraz dzienni opiekunowie otrzymywali dodatkowe dni wolne – już po pięciu latach pracy mieliby uzyskać dwa dodatkowe dni, a z każdym kolejnym pięcioletnim stażem przyrost wynosiłby kolejne dwa dni, aż do osiągnięcia 10 ekstra dni. Propozycja ta wywołała burzę dyskusji wśród tysięcy pracowników, którzy domagają się podobnych przywilejów. Pojawia się pytanie, dlaczego wyróżniona miałaby być tylko jedna grupa, skoro inne zawody również wiążą się z dużą odpowiedzialnością i stresem. Konstytucyjna zasada równości wobec prawa nakazuje jednolite traktowanie, choć w praktyce trudno jest w pełni uzyskać taki efekt.

Urlopy wypoczynkowe dla wybranych grup pracowników. O ile wydłużone?

• Przykładowo, kontroler w Najwyższej Izbie Kontroli – niezależnie od pełnionej funkcji, czy to dyrektor jednostki kontrolnej, wicedyrektor, radca Prezesa, doradca prawny, czy młodszy inspektor – po przepracowaniu co najmniej 10 lat otrzymywałby dodatkowe 6 dni roboczych urlopu, a po 20 latach, aż do 12 dni.
• Zgodnie z art. 129 Prawa o szkolnictwie wyższym i nauce, nauczyciel akademicki posiada prawo do 36 dni roboczych urlopu rocznie. W sytuacji, gdy niewykorzystany urlop przepada w wyniku rozwiązania bądź wygaśnięcia stosunku pracy, przyznawany jest ekwiwalent pieniężny za niewykorzystane dni. To rozwiązanie daje nauczycielom akademickim o 10 dni więcej wolnego w porównaniu do innych pracowników, co jednoznacznie wyróżnia tę grupę zawodową.
• Podobnie, policjanci posiadający status weterana poszkodowanego mają prawo do corocznego, w pełni opłacanego dodatkowego urlopu wynoszącego 5 dni roboczych. Co więcej, Minister właściwy do spraw wewnętrznych może – drogą rozporządzenia – rozszerzyć ten wymiar do maksymalnie 13 dni rocznie dla tych funkcjonariuszy, którzy pracują w ekstremalnie trudnych warunkach, narażeni są na szkodliwe dla zdrowia czynniki, lub którzy osiągnęli określony wiek bądź staż, albo gdy szczególny charakter służby tego wymaga.
• Kolejnym przykładem są uprawnienia funkcjonariuszy służby więziennej. Zgodnie z ustawą o Służbie Więziennej z 9 kwietnia 2010 roku, funkcjonariusze mają prawo do dodatkowego, opłacanego urlopu w wymiarze do 13 dni rocznie – zarówno za pracę w warunkach szkodliwych bądź wyjątkowo uciążliwych, jak również za długoletni staż służby. Dokładnie, przyznaje się 5 dodatkowych dni po 10 latach pracy, 9 dni po 15 latach oraz 13 dni po 20 latach.
• Strażakom również przysługuje dodatkowy, płatny urlop wypoczynkowy, mogący wynosić do 13 dni rocznie. Uprawnienia te wynikają z pełnienia służby w warunkach szkodliwych lub bardzo uciążliwych, a także mogą być przyznawane ze względu na osiągnięcie określonego wieku lub długoletni staż pracy. Przykładowo, strażak otrzymuje dodatkowe 5 dni urlopu po ukończeniu 40. roku życia, 9 dni po 45. oraz 13 dni po 55. Alternatywnie, system ten może również opierać się na stażu – 5 dodatkowych dni po 15 latach służby, 9 po 20 latach i 13 po 25 latach.
• W sektorze służby cywilnej również funkcjonują rozwiązania dotyczące przedłużonego wymiaru urlopu. Urzędnik administracji publicznej, po pięciu latach pracy, otrzymuje dodatkowo jeden dzień urlopu, a z każdym kolejnym rokiem zatrudnienia ta liczba wzrasta o jeden, aż do osiągnięcia 12 dni. Do okresu podlegającego dodatkowym przywilejom zalicza się także całe doświadczenie zdobyte w administracji publicznej.