8 dni urlopu na żądanie i 20 dni dodatkowego zwolnienia od pracy. Te przepisy zostały uchwalone błyskawicznie i już obowiązują. Jak z nich skorzystać?

• 8 dni urlopu wypoczynkowego na żądanie
• 20 dni dodatkowego zwolnienia od pracy

8 dni urlopu wypoczynkowego na żądanie

Trwają zmagania ze skutkami powodzi, a rząd wciąż pracuje nad nowymi rozwiązaniami prawnymi, które pozwolą poszkodowanym wrócić do normalności i zapewnić sobie bezpieczne warunki mieszkaniowe przed zbliżającą się zimą. Obok szeregu rozwiązań zapewniających potrzebującym pomocy wsparcie finansowe, wprowadzono również zmiany na gruncie prawa pracy. W dniu 5 października 2024 roku weszły w życie przepisy ustawy z 1 października 2024 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi oraz niektórych innych ustaw, na mocy których pracownikom z terenów poszkodowanych powodziom przyznano szczególne uprawnienia. Należy do nich m.in. prawo do 8 dni urlopu na żądanie.

Urlop na żądanie to urlop, którego pracodawca jest zobowiązany udzielić pracownikowi na jego żądanie i w terminie przez niego wskazanym. Na podstawie art. 167² ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy jego wymiar to nie więcej niż 4 dni w każdym roku kalendarzowym. Jednak jak wynika ze znowelizowanego art. 8a ustawy z 16 września 2011 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi, pracodawca jest zobowiązany do udzielenia na żądanie pracownika zamieszkującego na obszarze gmin lub miejscowości poszkodowanych w wyniku wystąpienia powodzi, na terenie których stosuje się szczególne rozwiązania określone w ustawie, w okresie wskazanym w tych przepisach, w ramach przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego nie więcej niż 8 dni urlopu wypoczynkowego na żądanie. Oznacza to, że pracownicy zamieszkujący tereny dotknięte powodzią, na których znajdują zastosowanie szczególne rozwiązania określone w ustawie, mają prawo do 8, zamiast 4, dni urlopu na żądanie. Co istotne, ustawodawca zastrzegł, że w takim wypadku nie stosuje się art. 167² Kodeksy pracy, co ma ten skutek, że pracownik ma prawo do 8, a nie 12 dni tego urlopu.

Pracownicy muszą pamiętać o tym, że urlop na żądanie nie jest dodatkowym urlopem, który przysługuje im niezależnie od ustawowego wymiaru 20 lub 26 dni rocznie, więc aby móc z niego skorzystać, muszą dysponować określoną liczbą dni niewykorzystanego jeszcze w danym roku kalendarzowym urlopu wypoczynkowego.
Dodatkowym utrudnieniem jest w tym wypadku to, że choć ustawodawca wskazuje, że pracodawca ma obowiązek udzielenia pracownikowi tego urlopu we wskazanym przez niego terminie, to jednak nie jest to obowiązek bezwzględny (wyrok SN z 28 października 2009 r., sygn. akt II PK 123/09), a w szczególnym przypadku pracodawca może odmówić pracownikowi udzielenia urlopu na żądanie (porównaj też wyrok SN z 16 września 2008 r., sygn. akt II PK 26/08).

20 dni dodatkowego zwolnienia od pracy

Kolejnym rozwiązaniem wprowadzonym w ramach omawianej nowelizacji jest zwolnienie od pracy w wymiarze 20 dni. Przysługuje ono pracownikowi będącemu poszkodowanym, w celu usuwania skutków powodzi w odniesieniu bezpośrednio do swojego mienia lub mienia osoby spokrewnionej lub niespokrewnionej pozostającej z nim w faktycznym związku, wspólnie zamieszkującej i gospodarującej. W okresie tego zwolnienia od pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, obliczonego według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego. Pracodawca ma obowiązek udzielić tego zwolnienia na wniosek zgłoszony przez pracownika najpóźniej w dniu korzystania z niego, chyba że nie jest to obiektywnie możliwe ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy. Wynagrodzenie przysługujące za ten czas wypłaca pracodawca, jednak może on złożyć do marszałka województwa wniosek (za pośrednictwem wojewódzkiego urzędu pracy) o zwrot ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych kosztów poniesionych na te wynagrodzenia oraz składki na ubezpieczenia społeczne pracowników, miesięcznie do wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.