Przepisy korzystne dla ojców. Mogą opiekować się dzieckiem i zarabiać. Ich uprawnienia są szerokie, ale czy chcą z nich korzystać?

• Z uprawnień związanych z rodzicielstwem nadal korzystają w Polsce głównie matki
• Wymiar urlopu jest wspólny, ale 9 tygodni jest tylko dla matki
• Opiekę nad dzieckiem można łączyć z wykonywaniem pracy

Z uprawnień związanych z rodzicielstwem nadal korzystają w Polsce głównie matki

Choć nadal z uprawnień związanych z rodzicielstwem korzystają w Polsce głównie matki, to jednak z roku na rok tendencja ta się zmienia i można obserwować coraz większe zaangażowanie ojców w wychowanie dzieci i sprawowanie nad nimi codziennej opieki. Warto pamiętać o tym, że większość uprawnień mających na celu ułatwienie wychowania dziecka przewidzianych w obowiązujących przepisach przysługuje obojgu rodzicom i kwestie prawne nie stoją na przeszkodzie większemu zaangażowaniu mężczyzn w proces wychowawczy.

Wśród uprawnień rodzicielskich przewidzianych na gruncie ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (dalej: k.p.) znajdują się m.in. specjalne urlopy: macierzyński, ojcowski, rodzicielski i wychowawczy. Najpóźniej, bo w połowie 2013 r., w katalogu tym znalazł się urlop rodzicielski. Jest to urlop o charakterze dobrowolny, który przysługuje obojgu pracownikom-rodzicom. Prawo wnioskowania o jego udzielenie ma więc również ojciec.

Wymiar urlopu jest wspólny, ale 9 tygodni jest tylko dla matki

Mimo obustronnego uprawnienia rodziców do skorzystania z niego, wymiar urlopu jest wymiarem wspólnym. Oznacza to, że rodzice mogą łącznie wykorzystać tylko taką ilość urlopu, jaką określił ustawodawca, czyli w wymiarze podstawowym:

1. 41 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;

2. 43 tygodni – w przypadkach urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

Czy fakt, że ojcowie mają takie samo prawo do urlopu rodzicielskiego, jak matki oznacza, że mogą oni wykorzystać jego pełny wymiar? Niestety nie. Przepisy przewidują bowiem, że każdemu z rodziców przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu z wymiaru, a prawa tego nie można przenieść na drugiego z nich. Oznacza to, że ojciec, któremu przy jednym porodzie urodziło się jedno zdrowe dziecko, ma prawo skorzystać z 32 tygodni urlopu rodzicielskiego, natomiast pozostałe 9 tygodni składających się na jego wymiar, może wykorzystać tylko matka. Co istotne, rodzice mogą korzystać z urlopu jednocześnie. Muszą jednak pamiętać o tym, że urlop ten mogą wykorzystać nie więcej niż w 5 częściach i nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia.

Aby ojciec mógł skorzystać z urlopu rodzicielskiego, musi złożyć odpowiedni wniosek. Warto odpowiednio to zaplanować, bo przepisy przewidują, że należy zrobić to w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Jeśli więc ojciec chciałby rozpocząć urlop rodzicielski, np. po zakończeniu korzystania przez matkę z urlopu macierzyńskiego, rodzice powinni podjąć decyzję odpowiednio wcześnie, a pracownik musi w stosownym momencie dopełnić wymaganych formalności.

Opiekę nad dzieckiem można łączyć z wykonywaniem pracy

Niezwykle ważną informacją jest dla ojców (i rodziny) ta, że korzystanie z urlopu rodzicielskiego można łączyć z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu, jednak w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. (art. 182^1e k.p.). Warto jednak pamiętać o tym, że choć teoretycznie przepisy zobowiązują pracodawcę do uwzględnienia wniosku pracownika o łączenie pracy z korzystaniem z urlopu rodzicielskiego, to jednak ustawodawca pozostawił pewną furtkę, która pozwala mu w takiej sytuacji udzielić odpowiedzi odmownej. Dotyczy to przypadku, gdy łączenie pracy z urlopem rodzicielskim nie jest możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. Analogicznie jak w przypadku wniosku o udzielenie samego urlopu, również wniosek o łączenie go z wykonywaniem pracy należy złożyć w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy.

Dlaczego łączenie pracy z urlopem rodzicielskim może być dla ojców korzystne? Bo oprócz tego, że pozwala im na uzyskiwanie dochodów i sprawia, że nie tracą kontaktu z firmą i współpracownikami, to również sprawia, że wymiar urlopu rodzicielskiego ulega „wydłużeniu” proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z niego, jednak nie dłużej niż odpowiednio do 82 i 85 tygodni (art. 182^1f k.p.). Okres, o który urlop rodzicielski ulega wydłużeniu, stanowi iloczyn liczby tygodni, przez jaką pracownik łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu i wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu rodzicielskiego