Katalog uprawnień rodzicielskich z roku na rok jest coraz większy. Coraz częściej też z urlopów związanych z rodzicielstwem korzystają nie tylko kobiety, ale i mężczyźni. Po powrocie do pracy trzeba pamiętać o tym, jakie mają prawa.
- Po urlopie związanym z rodzicielstwem pracownik wraca na dotychczasowe stanowisko
- Kiedy pracownik może wrócić do pracy na stanowisko równorzędne z dotychczasowym?
Po urlopie związanym z rodzicielstwem pracownik wraca na dotychczasowe stanowisko
Do urlopów związanych z rodzicielstwem należą urlop macierzyński, na warunkach urlopu macierzyńskiego, rodzicielski, ojcowski oraz urlop wychowawczy. Po zakończeniu każdego z nich (lub ich części) i powrocie do pracy, pracodawca ma obowiązek dopuszczenia pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe – na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu na warunkach nie mniej korzystnych od tych, które obowiązywałyby, gdyby pracownik nie korzystał z urlopu (art. 1864 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy).
Oznacza to, że w pierwszej kolejności pracodawca musi zapewnić pracownikowi powrót na stanowisko zajmowane przed urlopem macierzyńskim (na warunkach macierzyńskiego, rodzicielskim ojcowskim, wychowawczym), a dopiero w drugiej, gdy powrót na to stanowisko jest niemożliwy, ma obowiązek zaoferować mu stanowisko równorzędne.
Niemożność zatrudnienia na dotychczasowym stanowisku musi mieć charakter obiektywny, co oznacza np., że dotychczasowe stanowisko mogło ulec w okresie nieobecności pracownika likwidacji. Niemożność dopuszczenia do pracy na nim nie może wynikać z innych względów, np. takiego, że stanowisko jest akurat zajmowane przez innego pracownika i takie rozwiązanie jest dla pracodawcy korzystne, bo lepiej się z nim dogaduje, czy też jest bardziej zadowolony z efektów jego pracy.
Pracownica wróciła do pracy po okresie korzystania z urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego, który łącznie z okresem jej niezdolności do pracy w związku z zagrożoną ciążą trwał prawie 2 lata. W tym czasie jej stanowisko było zajmowane przez osobę zatrudnioną na podstawie umowy na zastępstwo. Ponieważ współpraca trwała już stosunkowo długo, pracodawca miał okazję poznać i ocenić w praktyce kompetencje nowej pracownicy. Doszedł nawet do wniosku, że współpracuje mu się z nią lepiej, niż z pracownicą korzystającą z uprawnień rodzicielskich. Chciał więc, aby po powrocie do pracy, zajęła ona inne, mniej odpowiedzialne stanowisko i miała czas na ponowne wdrożenie się w sprawy firmy. Obawiał się także, że rodzicielstwo może stać na przeszkodzie pełnemu zaangażowaniu pracownicy w obowiązki. Takie postępowanie jest niewłaściwe i niedopuszczalne. Ponieważ stanowisko, które pracownica zajmowała przed rozpoczęciem urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego istnieje i jest możliwe dopuszczenie jej pracownicy do pracy na nim, pracodawca ma obowiązek to zrobić. Co prawda strony stosunku pracy mogą na ogólnych zasadach ustalić za porozumieniem wprowadzenie w tym zakresie zmiany, jednak jeśli pracownica nie będzie nią zainteresowana, to pracodawca będzie miał obowiązek dopuścić ją do pracy na dotychczasowym stanowisku.
Ochrony wynikającej z art. 1864 k.p. nie pozbawia pracownika wykorzystanie po zakończonym urlopie macierzyńskim czy rodzicielskim urlopu wypoczynkowego, do którego udzielenia pracodawca jest zobowiązany. Przyjmuje się bowiem, a pogląd ten potwierdzają sądy, że udzielenie obligatoryjnego urlopu wypoczynkowego ma na celu, oprócz regeneracji sił rodzica, także dodatkową opiekę nad małym dzieckiem (patrz. np. wyrok Sądu Najwyższego z 24 lutego 2019 r., sygn. akt II PK 343/17).
Kiedy pracownik może wrócić do pracy na stanowisko równorzędne z dotychczasowym?
Jeżeli dopuszczenie pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku obiektywnie rzecz biorąc, nie jest możliwe, należy powierzyć mu pracę na stanowisku równorzędnym, czyli takim, które gwarantuje wynagrodzenie na dotychczasowym poziomie i zapewnia dotychczasową pozycję zawodową oraz możliwości awansowe nie mniejsze od posiadanych poprzednio (patrz np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 30 czerwca 2016 r., sygn. akt III APa 8/16).
Jeżeli przesłanki uprawniające pracodawcę do takiego postępowania są spełnione, odmowa podjęcia pracy będzie traktowana jako ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, które może nawet uzasadniać rozwiązanie z pracownikiem umowy o pracę bez wypowiedzenia.
Podstawa prawna
art. 1864 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465)