W ustawie – Kodeks pracy dominuje zasada, zgodnie z którą urlopów wypoczynkowych należy udzielać w naturze. W związku z tym prawo do urlopu wypoczynkowego przysługuje każdemu pracownikowi. Jest świadczeniem corocznym, nieprzerwanym i odpłatnym. Jego celem jest stworzenie pracownikowi możliwości dłuższego odpoczynku, pozwalającego na regenerację sił witalnych organizmu.
Ekwiwalent za urlop
Zgodnie z uregulowaniem art. 171 ustawy – Kodeks pracy z chwilą rozwiązania stosunku pracy nabyte u danego pracodawcy prawo do urlopu wypoczynkowego automatycznie przekształca się w prawo do ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop. Potwierdza to wyrok SN z 29 marca 2001 r. (I PKN 336/00). Udzielenie tego ekwiwalentu stanowi wyjątek od w/w zasady ogólnej.
Zobacz również: Wartość współczynnika ekwiwalentu pieniężnego za urlop w 2014 roku
Prawo do urlopu wypoczynkowego - przeniesienie
Jednak nie zawsze pracodawca będzie zobowiązany do udzielenia urlopu bądź nawet przyznania pieniężnego ekwiwalentu. Wyjątkowy charakter ma instytucja przejęcia pracownika z urlopem. Taką możliwość przewiduje art. 171 p. 3 ustawy – Kodeks pracy. Ma to miejsce w ustawowo określonej sytuacji, po łącznym spełnieniu trzech przesłanek.
- Przeniesienie prawa do urlopu możliwe jest jedynie w sytuacji, gdy nowy stosunek pracy zawierany jest z zachowaniem tożsamości stron. Oznacza to, że tylko kolejna umowa z tym samym pracodawcą uzasadnia przeniesienie możliwości wykorzystania urlopu wypoczynkowego.
- Podstawą zastosowania takiej instytucji jest porozumienie wskazanych wyżej stron. Warto podkreślić, że powinno ono zostać zawarte już przed rozwiązaniem dotychczasowej umowy o pracę. W przypadku braku zgodnego postanowienia stron prawo do urlopu wypoczynkowego przekształci się z chwilą rozwiązania stosunku pracy w prawo do świadczenia pieniężnego. Z inicjatywą zawarcia takiego konsensusu może wystąpić każda ze stron. Ustawodawca nie narzuca także żadnej szczególnej formy zawieranego porozumienia. Dla celów dowodowych oraz z uwagi na obowiązek prowadzenia akt osobowych zatrudnionego dokument ten powinien zostać sporządzony na piśmie. Brak zachowania wskazanej formy nie pociągnie za sobą negatywnych konsekwencji.
- Kolejna umowa o pracę musi następować bezpośrednio po rozwiązaniu/ wygaśnięciu poprzedniej. Pod pojęciem „bezpośredniości” rozumiane jest zachowanie możliwie najkrótszego odstępu czasu pomiędzy dotychczasową i nową umową o pracę.
Ustawodawca wprowadza więc oczywiste ograniczenie zastosowania omawianej instytucji. Dotyczy ona tylko osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę.
Ekwiwalent za urlop a ubezpieczenie pracownika
Pracodawca nie ma także obowiązku wypłaty ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop w sytuacji, kiedy ciąży na nim obowiązek objęcia pracownika ubezpieczeniem, które gwarantuje wypłatę świadczenia pieniężnego za czas urlopu. Widzimy więc, że nie w każdym przypadku ustania stosunku pracy pracodawca zobowiązany będzie do wypłaty ekwiwalentu pieniężnego.
Wiele kontrowersji budzi możliwość przejścia prawa pracownika do urlopu wypoczynkowego, w sytuacji, gdy chce on z dnia na dzień przejść do nowego pracodawcy.
Przejęcie pracownika z urlopem - brak możliwości
Zgodnie z przytoczoną wyżej ustawą - Kodeks pracy nie ma możliwości, by pracodawca przejął pracownika z urlopem, niewykorzystanym podczas poprzedniej pracy. Zgodnie bowiem z art. 167 prawo do urlopu lub odpowiadającego mu ekwiwalentu pieniężnego należy wykorzystać u tego pracodawcy, u którego zostało nabyte. Co do zasady pracownik powinien wykorzystać zaległy urlop w okresie wypowiedzenia. Jeśli ze względu na ilość dni wolnych, jakie mu przysługują nie jest to możliwe, to wówczas pracodawca powinien wypłacić mu ekwiwalent pieniężny.
Polecamy serwis: Urlopy pracownicze
Przejęcie pracownika z urlopem - stanowisko SN (I PRN 124/80)
Na korzyść przyjęcia takiego rozwiązania (przejęcia pracownika z urlopem) przemawia zaś zasada uprzywilejowania pracownika. Zgodnie nią pracodawca może udzielić urlopu wypoczynkowego w wymiarze wyższym niż przysługujący. Na gruncie powyższego wydawać by się mogło, że nie ma przeciwwskazań, aby porozumienie w sprawie udzielenia niewykorzystanego urlopu zapadło pomiędzy trzema podmiotami: dotychczasowym i nowym pracodawcą oraz pracownikiem. Stanowisko takie jest korzystne dla pracownika, zgodne z ochronną funkcją prawa pracy. Dokonywane jest na wniosek lub przynajmniej za jego zgodą. Potwierdza to wyrok Sądu Najwyższego z 27 listopada 1980 r. (I PRN 124/80). Opinia SN pozostaje ciągle aktualna. SN stwierdził, że co prawda nowy zakład pracy nie przejmuje obowiązku udzielenia urlopu wypoczynkowego, do którego pracownik nabył prawo w poprzednim zakładzie pracy, chociażby stosunek pracy w dotychczasowym zakładzie został rozwiązany na mocy porozumienia stron w wyniku porozumienia zakładów pracy. Jednak w sytuacji, gdy wskazane porozumienie obejmuje obowiązek udzielenia niewykorzystanego urlopu, to ciąży on na nowym pracodawcy. Pracownik ma możliwość uzyskania świadczenia w naturze (tj. w postaci płatnych dni wolnych) a dotychczasowy pracodawca nie jest zobowiązany do wypłaty ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany u niego urlop. Możliwość zawarcia trójstronnego porozumienia w przedmiotowym zakresie dopuszczalna jest jedynie na zasadzie wyjątku.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141).
Wyrok SN z 27 listopada 1980 r. (I PRN 124/80).
Wyrok SN z 29 marca 2001 r. (I PKN 336/00).