Umowa zlecenia może okazać się dla pracodawców pozornie bardziej atrakcyjną formą zatrudnienia niż w oparciu o umowę o pracę. Głównie ma to związek z faktem unikania w ten sposób części kosztów związanych z zatrudnieniem pracowniczym, np. związanych ze świadczeniami socjalnymi, urlopem wypoczynkowym pracownika. Również ewentualne rozwiązanie umowy jest w przypadku umowy zlecenia bardziej korzystne dla podmiotu zatrudniającego.
Cechy charakterystyczne umowy zlecenia
W umowie zlecenia zleceniobiorca (biorący zlecenie, wykonawca) zobowiązuje się świadczyć na rzecz zleceniodawcy (dającego zlecenie, zamawiającego) określone czynności prawne, np. zawarcie umowy, złożenie oferty. Umowa zlecenia jest umową należytej staranności, czyli zleceniobiorcy przysługuje roszczenie o wynagrodzenie, jeśli tylko nie można mu zarzucić niestaranności w sposobie prowadzenia spraw zleceniodawcy (zleceniobiorca nie odpowiada zatem za rezultat podjętych działań).
Zobacz: Jakie są sposoby nawiązania stosunku pracy?
Przedmiotem umowy zlecenia są czynności prawne, a nie czynności faktyczne (np. malowanie mieszkania, usługi biurowe). W praktyce większość zawieranych umów – nawet nazwanych przez strony umowami zlecenia – są umowami o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy o zleceniu.
Strony zawierając umowę zlecenia mogą w sposób dowolny kształtować wzajemne prawa i obowiązki. Ogólne ramy dla kształtu umowy wyznacza zasada swobody umów, zgodnie z którą, strony zawierające umowę cywilnoprawną mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości ( naturze ) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
Zleceniobiorca powinien wykonywać umowę osobiście. Dopuszczalne jest jednak powierzenie w umowie zlecenia wykonania niektórych lub wszystkich czynności osobie trzeciej.
Umowa zlecenia może być umową odpłatną albo umową o charakterze nieodpłatnym. W tym pierwszym przypadku przyjmujące zlecenie ma prawo do wynagrodzenia dopiero po zakończeniu umowy, chyba że strony umówiły się inaczej.
Każda ze stron może wypowiedzieć umowę zlecenia w każdym czasie, z zachowaniem jednak warunków określonych w Kodeksie cywilnym. Strony mogą dowolnie ustalić w umowie okresy wypowiedzenia zlecenia. Nie mogą jednak zrzec się z góry prawa do wypowiedzenia umowy, jeżeli zajdą ważne powody, np. brak zaliczki na poczet kosztów wykonania zlecenia.
Zawierając umowy zlecenia nie stosuje się ochronnych przepisów prawa pracy dotyczących m.in.: urlopów wypoczynkowych, czasu pracy, minimalnego wynagrodzenia za pracę, ochrony przed wypowiedzeniem itp. Kwestie te jednak mogą zostać wprowadzone z woli stron do umowy.
Pan Edward K. zawarł umowę zlecenia, której przedmiotem jest zbieranie danych do celów marketingowych firmy. Strony ustaliły w umowie, że zleceniobiorcy będzie przysługiwał dwutygodniowy urlop w sezonie letnim. Taki zapis jest prawnie dopuszczalny i nie przesądza jeszcze o pracowniczym charakterze zawartej umowy.
Zobacz: Porada prawna
Różnice pomiędzy umową o pracę a umową zlecenia
Da podstawowych różnic występujących między umową o pracę a umową zlecenia należy zaliczyć:
- brak stosunku podporządkowania oraz trwałego związania stron, które jest charakterystyczne dla umowy o pracę;
- przedmiotem zlecenia jest wykonanie czynności prawnych, natomiast w umowie o pracę chodzi o świadczenie pracy;
- w umowie zlecenia dopuszczalne jest powierzenie wykonywania czynności osobie trzeciej, stosunek pracy zaś na podstawie umowy o pracę ma bezwzględnie osobisty charakter;
- zlecenie może być nieodpłatne, zaś świadczenie pracy na podstawie umowy o pracę ma bezwzględnie odpłatny charakter;
- w przypadku stosunku pracy granicą dla swobody woli stron są uprawnienia i obowiązki stron wyznaczone przez przepisy prawa pracy - ewentualne odstępstwa od rozwiązań przyjętych w tych przepisach mogą następować tylko na korzyść pracownika; w umowie zlecenia strony mają swobodę ustalania swoich wzajemnych praw i obowiązków.
Równie istotną cechą występującą w przypadku umowy zlecenia, w odróżnieniu od umowy pracę, jest kwestia skutków, jakie wywołuje śmierć jednej ze stron umowy. W umowie zlecenia można zastrzec, że w przypadku śmierci zleceniobiorcy umowa nie wygaśnie, a obowiązki dotychczasowego zleceniobiorcy przejmie osoba wskazana w umowie. Śmierć zleceniodawcy lub utrata przez niego pełnej zdolności do czynności prawnych nie prowadzi do wygaśnięcia umowy. Jeżeli strony nie postanowiły, że zlecenie wygasa wskutek śmierci lub utraty pełnej zdolności do czynności prawnych przez zleceniodawcę, to w jego miejsce wchodzą spadkobiercy, a jeżeli utracił on zdolność do czynności prawnych, to zastępuje go przedstawiciel ustawowy. Jeśli w umowie nie będzie stosownych zapisów umowa wygasa. W przypadku stosunku pracy opisane powyżej rozwiązanie jest niedopuszczalne. Umowa o pracę wygasa zawsze w przypadku śmierci pracownika. Śmierć pracownika jest zdarzeniem powodującym wygaśnięcie stosunku pracy. Cechą stosunku pracy jest osobisty charakter świadczenia pracy. Dlatego też w przypadku śmierci pracownika stosunek pracy nie może być kontynuowany. Polskie prawo nie zezwala bowiem na zastąpienie zmarłego pracownika jego spadkobiercą. Z dniem śmierci pracodawcy umowy pracę wygasają, chyba że następuje przejęcie pracownika przez nowego pracodawcę.
Zobacz serwis: Formy zatrudnienia
Najistotniejsze różnice pomiędzy umową zleceniem a umową o pracę zawiera poniższa tabela: