Telepraca
Polski ustawodawca przewidział możliwość stałego świadczenia pracy poza zakładem pracodawcy, wprowadzając do Kodeksu Pracy instytucję „telepracy”, zgodnie z którą praca może być wykonywana regularnie poza zakładem pracy, z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej.
Praca zdalna
Jednakże nie zawsze potrzeby pracownika, czy też pracodawcy odpowiadają definicji „telepracy” wyrażonej w KP. Kluczowym jest więc, czy obowiązujące przepisy pozwalają na okazjonalne - uzależnione od bieżących potrzeb pracownika, wykonywanie pracy poza tradycyjnie pojętą siedzibą firmy, nie nakładając jednocześnie na obie strony stosunku pracy obowiązków związanych ze świadczeniem telepracy.
Zgodnie z treścią art. 128 § 1 KP, czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Oznacza to, iż na ogólnych zasadach kodeksowych możliwym jest poszerzenie miejsca pracy pracownika również ponad siedzibę pracodawcy, a więc – co najczęściej może mieć miejsce - o miejsce zamieszkania i w ten sposób wprowadzenie częściowo pracy zdalnej.
Tym samym, miejscem świadczenia pracy przez pracownika może być zarówno zakład pracy jak i każde inne miejsce wskazane przez pracodawcę. Jednocześnie powszechnie obowiązujące przepisy zezwalają na to, by praca w domu mogła być wykonywana w warunkach innych niż spełniających kryteria telepracy, a więc jako praca domowa nietelepracownicza, nazywana również powszechnie „home office”.
Istotne jest jednak, iż taka praca nie może przejawiać nadto „regularnego” charakteru. W przeciwnym bowiem wypadku, niejako nachodzić będzie na warunki telepracy, co powodowałoby, iż ostatecznie zastosowywanie znalazłyby odpowiednie dla telepracy przepisy.
Wskazana wyżej definicja czasu pracy oznacza, iż istnieją prawne podstawy dla zmodyfikowania - zgodnie z potrzebą pracownika warunków świadczenia przezeń pracy bez potrzeby zmiany formy zatrudnienia na telepracę, która to wiązałaby się z koniecznością przeprowadzenia przez pracodawcę stosownych procedur, w tym w szczególności wprowadzenia regulaminu telepracy wymaganego przepisami Kodeksu Pracy.
Warunki telepracy
Co bowiem w tym zakresie istotne, aby nazwać dany stosunek „telepracą”, spełniać on musi łącznie następujące warunki:
- pracownik musi wykonywać powierzone zadania regularnie poza zakładem pracy,
- z ich wykonania rozliczać się z pracodawcą za pomocą środków komunikacji elektronicznej.
Warunki pracy zdalnej
Tymczasem tzw. home office, stanowi dla pracownika możliwość wnioskowania o pracę zdalną, z domu bądź innego miejsca niebędącego zakładem pracy, w dogodnym dla niego czasie. Zatem, odróżnia go od telepracy, okoliczność, że to pracownik sam decyduje, czy i kiedy chce wykonywać zadania poza firmą. Powyższa forma - w przeciwieństwie do telepracy nie została wprost uregulowana w Kodeksie Pracy, co pozwala na większą elastyczność w jej ukształtowaniu.
W przypadku wprowadzenia możliwości pracy zdalnej do obowiązującej już pomiędzy stronami umowy o pracę, w której to dotychczas wskazano jako miejsce pracy wyłącznie zakład pracy pracodawcy, koniecznym staje się zawarcie stosownego porozumienia dotyczącego zmiany warunków wykonywania pracy. Mając na uwadze, iż miejsce pracy stanowi element konieczny umowy o pracę, jego zmiana jest w tym zakresie kluczowa.
Ponadto, poza wskazaniem dodatkowego miejsca pracy jakim w szczególności może być miejsce zamieszkania pracownika, ustalenia wymagają również następujące zagadnienia:
- warunki, w jakich następować może praca zdalna, a więc, czy ma ona opierać się na każdorazowym wniosku pracownika (wówczas warto wskazać również, z jakim wyprzedzeniem winien on informować o tym pracodawcę), czy też już w samej umowie strony ustalą, iż w wybrane przez pracownika dni praca świadczona będzie np. z domu. Można przy tym wskazać maksymalną liczbą dni w tygodniu, w jakich praca zdalna może być świadczona,
- czas pracy (praca wykonywana z domu może być bowiem rozliczana tak czasowo jak i zadaniowo),
- zasady porozumiewania się pomiędzy pracodawcą z pracownikiem w ramach pracy zdalnej, w tym sposób potwierdzania obecności na stanowisku pracy,
- sposób dostarczania efektów pracy zdalnej – jednakże jego sposób nie może wpisywać się w reżim telepracy,
- ewentualne zasady kontroli pracownika oraz
- uregulowanie kwestii korzystania ze sprzętu oraz ochrony danych firmy.
Powyższe rozwiązanie, oparte na większej swobodzie pracownika w zakresie wyboru przez niego dni, w których według swych potrzeb świadczyć będzie pracę zdalnie, pozwala na uelastycznienie łączącego strony dotychczas stosunku pracy. Oznacza to, iż taka modyfikacja warunków pracy wymaga dla swej skuteczności i prawidłowości jedynie stosownej zmiany umowy o pracę. Nie jest natomiast koniecznym poprzedzanie jej ustanawianiem wewnątrzzakładowego regulaminu, jak również zgłaszania takiej formy świadczenia pracy organom kontrolnym, w tym w szczególności Państwowej Inspekcji Pracy.
Zaznaczyć jednak należy, iż modyfikując w ten sposób stosunek pracy, koniecznym jest nadanie mu takiego kształtu, by nie spełniał on ostatecznie w rzeczywistości przesłanek warunkujących telepracę. W takich bowiem warunkach - niezależnie od określenia przez strony umowy o pracę jej charakteru, stanowić ona będzie telepracę, co pociągnie za sobą konieczność zastosowania wszystkich rządzących nią regulacji przewidzianych Kodeksem Pracy.
Autor: Agata Majewska, aplikant radcowski
Ślązak Zapór i Wspólnicy, Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych sp. k.
Specjalistka prawa pracy. Doradza przedsiębiorcom oraz jednostkom samorządu terytorialnego m.in. przy konstruowaniu warunków zawierania i wypowiadania stosunku pracy zarówno na rynku krajowym, jak i międzynarodowym. Wspiera ich też w prawnych aspektach kształtowania polityki HR, m.in. regulaminów pracy, regulaminów wynagrodzeń, zasad wypłat ekwiwalentów i dodatków specjalnych. Świadczy pomoc prawną w postępowaniach sądowych na gruncie Kodeksu pracy. Posiada także doświadczenie w doradztwie związanym z ochroną danych osobowych w HR. Doradzała m.in. w zakresie zasad dotyczących przetwarzania danych osobowych w procesie rekrutacji pracowników, w tym na szczeblu międzynarodowym.