Prawo do odprawy w związku ze zwolnieniem pracownika reguluje ustawa z 13 marca 2003 roku o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, zwana dalej ustawą o zwolnieniach grupowych.
Polecamy: Kodeks pracy 2019. Praktyczny komentarz z przykładami + PDF.
Odprawa przy zwolnieniach grupowych
W myśl przepisów ustawy o zwolnieniach grupowych, odprawy pieniężne przysługują, gdy zwolnienia następują z przyczyn niedotyczących pracowników w drodze wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę lub na mocy porozumienia stron z określoną liczbą pracowników w okresie nieprzekraczającym 30 dni. Do zwolnień grupowych zaliczamy sytuację, w której pracodawca zatrudniający co najmniej 20 pracowników zwalnia w wymienionym okresie:
- 10 pracowników, gdy zatrudnia mniej niż 100 osób,
- 10 % załogi, gdy w firmie pracuje co najmniej 100 osób, ale mniej niż 300,
- 30 pracowników, gdy zakład zatrudnia co najmniej 300 osób.
Zobacz serwis: Formy zatrudnienia
Odprawa przy zwolnieniu indywidualnym
Ponadto podkreślić należy, że zgodnie z powołaną ustawą do odprawy uprawnieni są nie tylko pracownicy zwalniani grupowo, ale także pracownicy zwalniani indywidualnie, pod warunkiem, że przyczyny istniejące po stronie pracodawcy są wyłączną podstawą rozwiązania umowy o pracę, np. niekorzystna sytuacja finansowa pracodawcy, likwidacja określonych stanowisk pracy bądź ogłoszenie upadłości czy likwidacji pracodawcy. Przez sformułowanie wyłączny powód uzasadniający rozwiązanie stosunku pracy należy rozumieć sytuację, w której bez zaistnienia tych przyczyn nie zostałaby podjęta przez kierownika zakładu pracy indywidualna decyzja o zwolnieniu pracownika (wyrok Sądu Najwyższego z 10 października 1990 r., I PR 319/90).
Zobacz: Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem
Grupy wyłączone z prawa do uzyskania odprawy pieniężnej
Odprawa pieniężna nie będzie przysługiwać pracownikom:
- tymczasowym,
- mianowanym,
- zatrudnionym na podstawie umów cywilnoprawnych, np. umowy o dzieło, umowy zlecenia,
- którzy sami złożyli wypowiedzenie,
- którzy zostają zwalniani z winy leżącej po stronie pracownika, np. przez nie wypełnianie zadań czy zwolnienie dyscyplinarne.
Zobacz serwis: Pracownik
Wysokość odprawy
Pracownikowi, któremu rozwiązano stosunek pracy w ramach grupowego zwolnienia, przysługuje odprawa pieniężna, która uzależniona jest od stażu pracy u danego pracodawcy oraz wysokości wynagrodzenia zwalnianego pracownika. Do stażu zakładowego pracownika wlicza się wszystkie okresy przepracowane u tego pracodawcy, choćby pomiędzy nimi występowały przerwy. Ponadto pracownikowi wlicza się okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy, jeżeli zmiana pracodawcy nastąpiła w ramach przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę zgodnie z art. 231 Kodeksu pracy, a także w innych przypadkach, gdy nowy pracodawca stał się następcą prawnym. I tak pracownikowi przysługuje odprawa pieniężna w wysokości:
- jednomiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 2 lata;
- dwumiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy od 2 do 8 lat;
- trzymiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy ponad 8 lat.
Powyższe oznacza, że pracownik może otrzymać odprawę pieniężną wielokrotnie podczas swojej kariery zawodowej.
Odprawa pieniężna i przedawnienie
Zdarzyć się mogą sytuacje, że pracownik nie wiedział, że należała mu się odprawa, a pracodawca nie wypłacił należnego mu świadczenia. Wówczas w takiej sytuacji, pracownik może wystąpić do sądu pracy z roszczeniem o odprawę, jeżeli od ustania stosunku pracy nie minęły 3 lata.