Pracownice w ciąży są objęte szczególną ochroną wynikającą z prawa pracy. Zwolnienie jest możliwe w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy oraz z winy pracownicy, za zgodą związku zawodowego. Przepisy szczegółowo regulują te sytuacje.
Pracownice będące w ciąży podlegają ochronie wynikającej z przepisów prawa pracy. Przysługuje im również szereg uprawnień oraz urlopów, które ułatwiają łączenie wykonywania pracy z opieką nad dzieckiem. Pracodawca ma bardzo ograniczone możliwości zwolnienia kobiety w ciąży, o czym wyraźnie mówią przepisy.
Szczególna ochrona pracownicy w okresie ciąży, pracodawca musi o tym pamiętać
Pracownica w ciąży, potwierdzonej zaświadczeniem lekarskim, podlega szczególnej ochronie pracowniczej. Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, ani też prowadzić przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania umowy bez wypowiedzenia. Wynika to bezpośrednio z przepisów zawartych w art. 177 §1 Kodeksu pracy.
Ochrona nie dotyczy jednak pracownicy zatrudnionej na okres próbny nieprzekraczający jednego miesiąca. Natomiast umowa o pracę zawarta na czas określony albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu. Nie ma to jednak zastosowania do umowy o pracę na czas określony zawartej w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy.
Zakaz rozwiązania umowy o pracę w okresie ciąży obowiązuje również w sytuacji, gdy pracownica zaszła w ciążę w okresie wypowiedzenia. Jeżeli więc pracodawca wypowie pracownicy umowę o pracę, a w okresie wypowiedzenia pracownica zajdzie w ciążę, obowiązkiem pracodawcy będzie wycofać oświadczenie o wypowiedzeniu umowy.
W jakich sytuacjach pracodawca może zwolnić pracownicę będącą w ciąży?
Ochrona stosunku pracy pracownicy w ciąży nie obowiązuje w dwóch konkretnych przypadkach. Kodeks pracy wymienia je w art. 177 §4 i §41:
- w przypadku ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy;
- w momencie gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy pracownicy (tzw. zwolnienie dyscyplinarne), pod warunkiem uzyskania zgody zakładowej organizacji związkowej reprezentującej interesy pracownicy.
Jeśli chodzi o ten pierwszy przypadek, to zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę za wypowiedzeniem w okresie ciąży oraz w okresie urlopu macierzyńskiego, a także od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu macierzyńskiego albo jego części, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo jego części, urlopu ojcowskiego albo jego części, urlopu rodzicielskiego albo jego części – do dnia zakończenia tego urlopu może nastąpić tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Pracodawca jest obowiązany uzgodnić z reprezentującą pracownicę lub pracownika zakładową organizacją związkową termin rozwiązania umowy o pracę. W razie niemożności zapewnienia w tym okresie innego zatrudnienia, pracownicy lub pracownikowi przysługują świadczenia określone w odrębnych przepisach. Okres pobierania tych świadczeń wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Ponadto, ochrona pracownicy w ciąży podlega ograniczeniu w sytuacji, gdy u pracodawcy przeprowadzane są zwolnienia grupowe lub indywidualne na podstawie przepisów ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Pracodawca może w takim przypadku wypowiedzieć warunki pracy i płacy pracownicy w ciąży, np. zmieniając jej stanowisko pracy lub wysokość wynagrodzenia.
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy
Ustawa z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników