W wyroku z 2 czerwca 2015 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z konstytucją przepisów, które wyznaczały podmioty mogące tworzyć związki zawodowe i do nich wstępować. Trybunał uznał, że art. 2 ust.1 ustawy o związkach zawodowych (u.z.z.), jest niekonstytucyjny w zakresie, w jakim ogranicza wolność tworzenia i wstępowania do związków zawodowych osobom wykonującym pracę zarobkową niewymienionym w tym przepisie.
Wskazany jako częściowo niekonstytucyjny przepis, stanowi, że prawo do tworzenia związków zawodowych i wstępowania do nich mają tylko pracownicy w rozumieniu Kodeksu pracy (KP). Zgodnie z art.2 KP, pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Przepis ten nie umożliwiał więc osobom samozatrudnionym i zatrudnionym na umowę cywilnoprawną tworzenia i wstępowania do związków zawodowych, co TK uznał za niezgodne z Konstytucją RP.
Koalicja związkowa dla wszystkich
Zmiana, którą przyjął rząd ma na celu zapewnienie pełnego prawa do koalicji związkowej wszystkim osobom świadczącym pracę za wynagrodzenie, niezależnie od jej podstawy prawnej. Przez koalicję związkową należy rozumieć prawo do tworzenia związków zawodowych i wstępowania do nich.
Polecamy produkt: E-składka. Jedno konto ZUS od 2018 r.
Nowy art. 2 ust. 1 u.z.z. przyzna prawo do pełnej koalicji związkowej osobom wykonującym pracę zarobkową. Definicję osoby wykonującej pracę zarobkową wprowadzi art.1 1 u.z.z. Zgodnie z tym przepisem przez osoby wykonujące pracę zarobkową należy rozumieć pracowników (na gruncie KP) lub osoby świadczące pracę za wynagrodzenie, na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli spełniają następujące warunki:
- nie zatrudniają do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia;
- nie ponoszą ryzyka gospodarczego związanego z wykonywaniem tej pracy;
- mają takie interesy zawodowe związane z wykonywaniem pracy, które mogą być grupowo chronione.
Prawo do koalicji związkowej otrzymają więc niemające go wcześniej osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą (os. samozatrudnione), a także osoby zatrudnione w oparciu o umowy cywilnoprawne (tzw. śmieciówki) o np. umowę zlecenia, umowę o dzieło.
Zobacz: Urlopy pracownicze
Możliwość tworzenia związków zawodowych uzyskają także osoby wykonujące pracę nakładczą. Do tej pory te osoby miały jedynie możliwość wstąpienia do związków zawodowych, które działały w zakładzie pracy.
Doprecyzowanie przepisów karnych
Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu, nowelizacja ma na celu wykonanie także innego niż w/w wyrok TK – chodzi tu o wyrok TK z dnia 13 maja 2008 r. Trybunał zakwestionował konstytucyjność art. 35 ust. 2. Przepis ten stanowił, że karze grzywny lub ograniczenia wolności podlegał ten, kto w związku z pełnioną funkcją związkową kierował działalnością sprzeczną z ustawą. TK uznał ten przepis za niedookreślony, co stoi w sprzeczności z zasadą określoności przepisów karnych wyrażoną w art. 42 ust. 1 Konstytucji RP. Nowelizacja ma na celu także odpowiednie dookreślenie przepisów karnych.
Nowe przepisy mają wejść w życie w ciągu 6 miesięcy po ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw (za wyjątkiem art.253 ust.6 u.z.z.)
Opracowano na podstawie:
Projekt z dnia 1 września 2017 r. ustawy o zmianie ustawy o związkach zawodowych oraz niektórych innych ustaw
Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (j.t. Dz.U. z 2015 r. poz. 1881 r.)
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666 z późn. zm.)