Łączenie życia zawodowego z rodzicielstwem nie należy do najłatwiejszych. Znacznie trudniejsze zadanie do wykonania mają pracujący rodzice i opiekunowie dzieci z niepełnosprawnościami. Wychowywanie dziecka z niepełnosprawnością to nie tylko codzienność pełna wyzwań, ale także konieczność balansowania między życiem zawodowym a obowiązkami rodzicielskimi. Rodzice takich dzieci często stają przed trudnymi wyborami i potrzebują wsparcia, aby skutecznie pogodzić pracę z troską o dobrostan swoich pociech. Z tego powodu polskie prawo przewiduje szereg przywilejów, które mają na celu ułatwienie im codziennego funkcjonowania. W artykule przyjrzymy się jednemu z aspektów, a mianowicie organizacji czasu pracy.
- Możliwość zmiany systemu czasu pracy
- Przerywany czas pracy
- Ruchomy czas pracy
- Indywidualny rozkład czasu pracy
- Praca zdalna
Możliwość zmiany systemu czasu pracy
Jednym z uprawnień pracującego rodzica dziecka z niepełnosprawnością jest możliwość złożenia wniosku o zmianę systemu czasu pracy. Zmiana ta może dotyczyć jednego z trzech rodzajów: przerywanego, ruchomego lub indywidualnego rozkładu czasu pracy. Zgodnie z art. 1421 Kodeksu pracy (KP), pracodawca zobowiązany jest do uwzględnienia takiego dokumentu, jeśli pracownik:
- jest rodzicem dziecka posiadającego zaświadczenie tzw. „za życiem” (art. 4 Ust. 3 ustaw z dn. 4 listopada 2016 r),
- jest rodzicem dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności,
- jest rodzicem dziecka posiadającego opinię o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka (ustawa z dn. 14.12.2016 r.).
Powyższe zasady dotyczą także pracowników, którzy są rodzicami dzieci powyżej 18 rok życia.
Obowiązek uwzględnienia wniosku, o którym mowa w art. 1421 KP dotyczy także „pracownika - małżonka albo pracownika - rodzica dziecka w fazie prenatalnej, w przypadku ciąży powikłanej”.
Przerywany czas pracy
System ten umożliwia wykorzystanie jednej przerwy w trakcie pracy. Przerwa ta nie może jednak trwać dłużej niż 5 godzin w ciągu doby. Nie jest także wliczana do czasu pracy, choć za czas jej trwania pracownik ma prawo do wynagrodzenia liczonego jako połowa wynagrodzenia należnego za czas przestoju.
Wprowadzenie systemu przerywanego nie zawsze jest jednak możliwe. Łączenie go z systemami takimi, jak: system równoważny, system z pracą w ruchu ciągłym, system skróconego tygodnia pracy, system pracy weekendowej jest zabronione (art. 139 § 2 KP).
Co do zasady pracownik nie może rozpocząć pracy w tej samej dobie pracowniczej, jednak zastosowanie przerywanego systemu czasu pracy na to pozwala.
Ruchomy czas pracy
Ruchomy czas pracy gwarantuje większą elastyczność w kwestii rozpoczęcia i zakończenia pracy danego dnia. Przewiduje on przedział czasu, w którym to pracownik decyduje, o której godzinie danego dnia rozpocznie wykonywanie swoich obowiązków w zakładzie pracy. Najczęściej w praktyce przedział czasowy to 3 godziny. Rozpoczęcie przez pracownika pracy jednego dnia o 9:00, a kolejnego o 8:00 nie będzie stanowiło pracy w godzinach nadliczbowych (art. 1401 § 4. KP). Warto jednak pamiętać, że wprowadzając ruchomy czas pracy, nadal trzeba przestrzegać przepisy, o których mowa w art. 132 oraz 133 KP, czyli o zapewnieniu nieprzerwanego odpoczynku dobowego i tygodniowego.
Indywidualny rozkład czasu pracy
Skorzystanie z indywidualnego rozkładu czasu pracy może znacząco pomóc rodzicom i opiekunom dzieci z niepełnosprawnościami. Polega on na ustaleniu indywidualnych godzin pracy danego pracownika, uwzględniając jego potrzeby. Dzięki temu pracownik może dostosować godziny pracy do specyficznych i często bardzo wymagających potrzeb opieki nad dzieckiem.
Praca zdalna
Innym przywilejem dla pracowników – rodziców dzieci z niepełnosprawnością jest możliwość pracy zdalnej. Co do zasady pracodawca ma obowiązek do uwzględnienia wniosku o wykonywanie pracy zdalnej tych pracowników (art. 6719 § 6 KP). Wyjątkiem może okazać się jedynie sytuacja, gdy nie jest możliwe wykonywanie pracy zdalnej ze względu na organizację lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. Niemniej jednak pracodawca zobowiązany jest pisemnie powiadomić o przyczynie odmowy w terminie 7 dni roboczych od dnia złożenia wniosku przez pracownika.
Możliwość dostosowania systemu czasu pracy to znaczący przywilej dla pracowników będących rodzicami dzieci z niepełnosprawnością. Choć nie eliminuje wszystkich trudności, z jakimi się zmagają, stanowi realne wsparcie w codziennych wyzwaniach, ułatwiając im godzenie obowiązków rodzinnych z zawodowymi.
Justyna Kurbiel, specjalista ds. kadr i płac
Podstawa prawna: ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz.U. z 2023 r., poz. 1465; ostatnia zmiana: Dz.U. z 2024 r., poz. 1222)