Dni wolne dla honorowego krwiodawcy. Czy trzeba uprzedzić pracodawcę? Czy pracodawca może się sprzeciwić?

• Dwa dni wolne od pracy dla honorowego krwiodawcy za każdą donację. Dodatkowe wolne na okresowe badania 
• Pracodawcy mają problemy. Czy dostaną rekompensatę i prawo sprzeciwu odnośnie terminu nieobecności pracownika w związku z oddaniem krwi?
• Pracodawca ma obowiązek zwolnić pracownika z powodu honorowego oddania krwi. Czy pracownik ma swobodę wyboru terminu oddania krwi?
• Pracownik musi uprzedzić pracodawcę o nieobecności z powodu oddania krwi

Dwa dni wolne od pracy dla honorowego krwiodawcy za każdą donację. Dodatkowe wolne na okresowe badania 

Ustawa z 9 marca 2023 r. o Krajowej Sieci Onkologicznej (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1208), wprowadziła (od 20 kwietnia 2023 r.) ważną zmianę art. 9 ustawy z 22 sierpnia 1997 r. o publicznej służbie krwi. 
Zgodnie bowiem z tą zmianą, honorowym dawcom krwi przysługują dwa dni wolne (od pracy lub czynności służbowych) za każdą donację – jeden w dniu oddania krwi, a drugi w dniu kolejnym. Wcześniej – przez lata - przysługiwał z tej okazji tylko jeden dzień wolny od pracy – w dniu oddania krwi. 
Ponadto honorowi krwiodawcy mają zwolnienie od pracy oraz zwolnienie od wykonywania czynności służbowych na czas okresowego badania lekarskiego dawców krwi.

Dodatkowo honorowym krwiodawcom przysługuje:
-  zwrot utraconego zarobku na zasadach wynikających z przepisów prawa pracy,
- zwrot kosztów przejazdu do jednostki organizacyjnej publicznej służby krwi na zasadach określonych w przepisach w sprawie diet i innych należności z tytułu podróży służbowych na obszarze kraju; koszt przejazdu ponosi jednostka organizacyjna publicznej służby krwi,
- posiłek regeneracyjny.

Dokumentem poświadczającym ww. uprawnienia honorowych krwiodawców, jest zaświadczenie wydane przez regionalne centrum krwiodawstwa i krwiolecznictwa, Wojskowe Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa lub Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa MSWiA.

Pracodawcy mają problemy. Czy dostaną rekompensatę i prawo sprzeciwu odnośnie terminu nieobecności pracownika w związku z oddaniem krwi?

W interpelacji poselskiej nr 4645 do ministra rodziny, pracy i polityki społecznej, ministra zdrowia z 7 września 2024 r., jeden z posłów zwrócił uwagę, że pracodawcy zgłaszają swoje problemy wynikające ze stosowania tego zwolnienia.

Wzrasta absencja pracowników z powodu oddawania honorowo krwi. Korzystając z dwóch dni wolnych pracownicy nierzadko kilka razy w roku mają dodatkowe tzw. „długie weekendy”. Problem się potęguje, jeżeli w tym samym terminie krew postanawia oddać jednocześnie kilku pracowników danego zespołu. Co więcej, zdarza się także, że pracownicy opuszczają miejsce pracy bez wcześniejszego uprzedzenia pracodawcy, a zaświadczenia o oddaniu krwi dostarczają dopiero po powrocie. 

W sposób oczywisty dezorganizować to może to działanie firm, w których pracują honorowi krwiodawcy. A czasem powoduje problemy finansowe tych przedsiębiorstw. Spada bowiem czasem wydajność, a dodatkowo trzeba też czasem płacić nadgodziny pozostałym pracownikom, czy zatrudniać inne osoby na zastępstwo.

W tym kontekście poseł zapytał ministra rodziny, pracy i polityki społecznej, ministra zdrowia, czy rozważają wprowadzenie rekompensat finansowych lub ulg dla pracodawców, którzy zatrudniają honorowych krwiodawców.

Ponadto poseł zasugerował wprowadzenie przepisów, które zobowiązywałyby pracowników do wcześniejszego informowania pracodawców o zamiarze oddania krwi. A pracodawca mógłby w wyjątkowych sytuacjach sprzeciwić się tej nieobecności w danym terminie.

Szczegółowe pytania posła były następujące:
1. Czy ministerstwo prowadzi ewidencję liczby dodatkowych dni wolnych, wykorzystywanych przez krwiodawców w ramach przedmiotowej kampanii?
2. Jaka jest skala kosztów ponoszonych przez pracodawców z tytułu dodatkowego dnia wolnego dla krwiodawców?
3. Czy ministerstwo przewiduje wprowadzenie rekompensat pieniężnych, lub ulg dla pracodawców (np. związanych z mniejszą wartością składki zdrowotnej), którzy ponoszą ww. koszty?
4. Czy ministerstwo monitoruje wpływ przedmiotowych dwóch dni wolnych na sytuację przedsiębiorstw, zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw, dla których powtarzające się absencje pracowników, mogą być szczególnie dotkliwe?
5. Czy ministerstwo planuje zmiany legislacyjne, które nakładałyby na pracowników obowiązek wcześniejszego informowania pracodawców o zamiarze oddania krwi?
6. Czy ministerstwo prowadzi prace nad zmianą przepisów, które umożliwiłyby pracodawcom sprzeciwienie się oddaniu krwi przez pracownika w określonym terminie, w przypadkach szczególnie uzasadnionych interesami przedsiębiorstwa?

Pracodawca ma obowiązek zwolnić pracownika z powodu honorowego oddania krwi. Czy pracownik ma swobodę wyboru terminu oddania krwi?

W odpowiedzi z 1 października 2024 r. na tę interpelację Minister Zdrowia (w jego imieniu odpowiedzi udzielił Jerzy Szafranowicz Podsekretarz Stanu w MZ) przypomniał, że na podstawie § 12 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz.U. 2014 poz. 1632) - pracodawca ma obowiązek zwolnić od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas oznaczony przez stację krwiodawstwa w celu oddania krwi. 

Pracodawca jest również obowiązany zwolnić od pracy pracownika będącego krwiodawcą na czas niezbędny do przeprowadzenia zaleconych przez stację krwiodawstwa okresowych badań lekarskich, jeżeli nie mogą one być wykonane w czasie wolnym od pracy. 

Minister Zdrowia wskazał jednocześnie, że dobrą praktyką jest, aby każdorazowo chęć oddania krwi i tym samym uzyskania dnia wolnego, konsultować z pracodawcą.
Zdaniem Ministra krwiodawca nie powinien korzystać z prawa dni wolnych z tytułu honorowego krwiodawstwa w sposób, który mógłby szkodzić pracodawcy, np. celowo wybierać dni największego obłożenia pracą, wobec czego należy dążyć do uzgodnienia terminu, który będzie akceptowany zarówno przez pracodawcę, jak i pracownika – Honorowego Dawcę Krwi.

Pracownik musi uprzedzić pracodawcę o nieobecności z powodu oddania krwi

Minister Zdrowia poinformował też, że na podstawie § 2 ust. 1 ww. rozporządzenia w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy pracownik powinien uprzedzić pracodawcę o swojej absencji, jeżeli przyczyna tej nieobecności jest z góry wiadoma lub możliwa do przewidzenia. 

Jednak brakuje przepisów, które mogłyby pozwalać pracodawcy na jakikolwiek sprzeciw co do wybranego przez pracownika terminu honorowego oddania krwi. Minister Zdrowia zauważył, że w tym zakresie zasadnym jest przestrzeganie przyjętych zwyczajów oraz wzgląd na zasady współżycia społecznego. 

Zarówno poseł, jak i Minister Zdrowia podkreślali wagę honorowego krwiodawstwa.

Odnośne pytań 1 – 4 Minister Zdrowia stwierdził, że wykraczają one poza jego zakres właściwości. Minister Zdrowia nie prowadzi opisanych działań, jak również nie ma wiedzy w przedmiotowym zakresie. Minister Zdrowia poinformował, że nie inicjuje ani nie prowadzi obecnie prac legislacyjnych we wskazanym przez posła zakresie.

Natomiast na dzień publikacji niniejszego artykułu nie opublikowano odpowiedzi na interpelację Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Autopromocja

Kodeks pracy 2025. Praktyczny komentarz z przykładami

Sprawdź