Ustawa o zmianie ustawy o związkach zawodowych oraz niektórych innych ustaw - monitoring prawa pracy
Autor ustawy: Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej
Aktualny etap legislacyjny: ustawa została uchwalona 5 lipca 2018 r.
Opis ustawy:
Uchwalone przepisy miały stanowić przede wszystkim realizację wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2 czerwca 2015 r., który rozszerza prawo koalicji związkowej na osoby samozatrudnione oraz pracujące na umowach cywilnoprawnych. Jednak ostateczne rozwiązania zawarte w nowelizacji idą znacznie dalej. Sama definicja osoby wykonującej pracę zarobkową, której przyznano prawo koalicji budzi kontrowersje. Zgodnie z nowymi przepisami taką osobą jest: „pracownik lub osoba świadczącą pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudnia do tego rodzaju pracy innych osób, niezależnie od podstawy zatrudnienia, oraz ma takie prawa i interesy związane z wykonywaniem pracy, które mogą być reprezentowane i bronione przez związek zawodowy”.
Takie osoby uzyskają identyczne uprawnienia związkowe jak pracownicy, w tym szczególną ochronę przed wypowiedzeniem, prawo do płatnych oddelegowań związkowych oraz negocjowania aktów wewnątrzzakładowych, co jest uznawane za zbyt daleko idące.
Polecamy: Kodeks pracy 2019. Praktyczny komentarz z przykładami + PDF.
Co istotne, ustawodawca zrezygnował z wcześniejszej propozycji dotyczącej kryterium ekonomicznego i pozostawił jedynie wymóg 6-miesięcznego stażu, jako warunkującego uzyskanie uprawnień zakładowej organizacji związkowej. Ponadto nowe przepisy zakładają podwyższenie kryteriów reprezentatywności związkowej na poziomie zakładowym.
Przewidują też rozwiązanie, zgodnie z którym przy ustalaniu liczby członków zrzeszonych w związku zawodowym, osoba należąca do kilku związków będzie wliczana tylko do jednego z nich.
Nowelizacja wprowadza również procedurę weryfikacji przez sąd liczebności związku zawodowego.
Proces legislacyjny:
Prace w parlamencie rozpoczęły się jeszcze w październiku 2017 r. Po zakończeniu etapu sejmowego na początku lipca 2018 r. prowadzone były prace w komisjach senackich. Sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej i Rodziny zostało przyjęte 3 lipca, a 5 lipca rozpatrzono je na posiedzeniu Sejmu. Zaproponowano w nim liczne poprawki zgłoszone przez partię rządzącą. Dotyczyły one nieznacznej modyfikacji definicji osoby wykonującej pracę zarobkową oraz rozszerzenia definicji pracodawcy na wszelkie inne podmioty zatrudniające osoby niebędące pracownikami.
W konsekwencji tych zmian nowelizacji uległa również ustawa z dnia 24 lipca 2015 r. o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego. W jej efekcie reprezentatywne organizacje związkowe i organizacje pracodawców będą musiały spełnić kryteria określone w definicjach sformułowanych na gruncie nowych przepisów. W Senacie dodano jeszcze jedną poprawkę, której celem było precyzyjne określenie daty wejścia w życie przedmiotowej nowelizacji. Zgodnie z intencją wnioskodawców przepisy te zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2019 r. Należy zaznaczyć, że żadne z propozycji zgłaszanych przez stronę pracodawców nie zostały uwzględnione w toku prac parlamentarnych.
Wpływ na pracodawców i rynek pracy:
Nowelizacja będzie miała niezwykle istotne znaczenie dla wszystkich pracodawców (w rozumieniu nowej definicji), a także osób samozatrudnionych oraz pracujących na podstawie umów cywilnoprawnych. Prawo koalicji zostanie przyznane ponad 3 mln osób, co jak twierdzi ustawodawca, może zwiększyć poziom uzwiązkowienia w naszym kraju i poprawić sytuację osób pracujących na innej podstawie niż umowa o pracę.
Jeśli chodzi natomiast o pracodawców, to dla nich konsekwencją nowej regulacji będzie wzrost obowiązków, a co za tym idzie - kosztów (będą musieli zapewnić nowym organizacjom związkowym m.in. odpowiednie warunki lokalowo-techniczne i etaty związkowe).
Kolejną kwestią mającą wpływ na pracodawców i rynek pracy jest zagwarantowanie związkowcom, będącym osobami samozatrudnionymi i pracującym na umowach cywilnoprawnych, prawa do ochrony przed wypowiedzeniem. W istotny sposób utrudni to zarządzanie kadrami i może wręcz zostać uznane za niezgodne z zasadą swobody umów. Istnieje też ryzyko, że prawo do ochrony będzie nadużywane, a organizacje związkowe będą tworzone jedynie w celu uzyskania ochrony przed zwolnieniem. Ponadto nowopowstające związki zawodowe mogą mieć sprzeczne interesy, co tylko utrudni prowadzenie dialogu w zakładach pracy i może wprowadzić chaos w firmach.
Autorzy Raportu:
Eksperci Sieci monitoringu prawa Pracodawców RP:
Łukasz Czucharski
Piotr Wołejko
Wioletta Żukowska-Czaplicka