Mobbing w pracy
Jeden z myślicieli stwierdził kiedyś: „Wybierz pracę, którą kochasz, i nie przepracujesz ani jednego dnia więcej w Twoim życiu”. Rzeczywiście, jeśli się lubi swoją pracę, to można ją traktować jako po prostu wykonywanie własnego hobby za wynagrodzeniem. Gorzej jeśli lubi się swoją pracę, ale nie sposób się nią cieszyć z uwagi na złe traktowanie przez przełożonych lub współpracowników. Przyczyną takiego stanu rzeczy może być mobbing, o którym mowa w niniejszym artykule.
Czym jest mobbing?
Zgodnie z Kodeksem pracy, „mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników” (art. 943 Kodeksu pracy).
Czego może się domagać pracownik dotknięty mobbingiem?
Pracownik, u którego mobbing wywołał rozstrój zdrowia, może dochodzić od pracodawcy odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Ponadto, pracownik, który doznał mobbingu lub wskutek mobbingu rozwiązał umowę o pracę, ma prawo dochodzić od pracodawcy odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów.
Bardzo istotne jest, aby pracownik, który decyduje się rozwiązać swą umowę o pracę wskutek stosowania mobbingu, podał przyczynę rozwiązania umowy w swym pisemnym oświadczeniu o rozwiązaniu umowy o pracę.
„Rozwiązanie umowy wskutek mobbingu oznacza, iż przyczyna ta musi być wskazana w oświadczeniu woli pracownika. Pomiędzy mobbingiem a rozwiązaniem umowy o pracę musi zachodzić związek przyczynowy. Nie oznacza to jednak w żadnej mierze, że musi być to jedyna przyczyna, którą pracownik wskazuje w oświadczeniu o rozwiązaniu umowy” (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2019 r., sygn. akt II PK 136/18)
Jaka jest geneza pojęcia „mobbing”?
Jest to słowo zaczerpnięte z języka angielskiego. „To mob” oznacza „atakować, zaczepiać, oblegać”.
Trzeba pamiętać, że mobbing nie ma w świetle prawa określonej formy. Mobbing może przybrać różnorodne działania, natomiast skutek jego stosowania jest zawsze podobny. Pracownik czuje się osaczony i poniżany. Jego samoocena ulega zaniżeniu i jest psychicznie udręczony. Przykłady stosowania mobbingu można w zasadzie mnożyć.
Warto zwrócić uwagę na następujące orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 28 maja 2019 r., sygn. akt III APa 4/19:
„Dla uznania określonego zachowania za mobbing (…) nie wymaga się ani stwierdzenia po stronie prześladowcy działania ukierunkowanego na osiągnięcie celu (zamiaru), ani wystąpienia skutku. Wystarczy, iż pracownik był obiektem oddziaływania, które według obiektywnej miary może być ocenione za wywołujące jeden ze skutków określonych w art. 94 3 § 2 KP”.
Mobbing - przykłady
Poniżej wskazuję przykłady mobbingu:
- stałe krytykowanie oraz stosowanie negatywnych, wyśmiewających uwag;
- stosowanie nieodpowiednich żartów;
- stosowanie obraźliwych gestów, np. jak kaszlenie na pracownika, wydawanie poleceń podobnych do komend kierowanych do zwierzęcia;
- stosowanie sarkazmu oraz ironicznych uwag;
- krytykowanie wyglądu pracownika;
- zmuszanie pracownika do pozostawania w pracy w godzinach nadliczbowych bez wynagrodzenia;
- zastraszanie pracownika zwolnieniem bądź niewypłaceniem pensji;
- rozprzestrzenianie fałszywych informacji na temat danego pracownika.
Proces o mobbing
Procesy sądowe dotyczące mobbingu są zazwyczaj trudne i długotrwałe. Wymagają one ustalenia faktów na podstawie wielu materiałów dowodowych. Trzeba bowiem mieć na uwadze, że to ofiara mobbingu musi wykazać przed sądem, że osoba oskarżona rzeczywiście dopuściła się mobbingu.
„Ustawowe przesłanki mobbingu określone w art. 943 Kodeksu pracy muszą być spełnione łącznie i (…) powinny być wykazane przez pracownika. Na pracowniku domagającym się zadośćuczynienia spoczywa też ciężar udowodnienia, że wynikiem nękania był rozstrój zdrowia” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 24 października 2018 r., sygn. akt III APa 20/18).
Pracownik może w ramach jednego pozwu dochodzić roszczenia o zapłatę zadośćuczynienia i odszkodowania. Należy jednak podkreślić, że osoba stosująca mobbing nie musi jedynie zostać pociągnięta do zapłaty zadośćuczynienia czy odszkodowania. Może czekać taką osobę również odpowiedzialność karna. Może to wynikać, na przykład, z naruszenia nietykalności cielesnej pracownika, czy też stosowania wobec niego gróź bądź stalkingu.
Przy dochodzeniu swych roszczeń, warto również mieć na uwadze następujące orzeczenie:
„W oparciu o przepis art. 416 Kodeksu cywilnego, który w stosunkach pracy stosowany jest odpowiednio, strona pozwana jako pracodawca ponosi odpowiedzialność za naruszenie dóbr osobistych powoda jako pracownika, nawet jeżeli sprawcą naruszenia był inny pracownik, a osoby uprawnione do reprezentowania pracodawcy w stosunkach pracy tolerowały taki stan rzeczy” (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 7 lutego 2019 r., sygn. akt III APa 70/18).
Podsumowując, osoba stosująca mobbing nie pozostaje bezkarna w świetle polskiego prawa. Pracownik będący ofiarą mobbingu, powinien wziąć ten fakt pod uwagę i na tyle uszanować siebie, aby dochodzić przysługujących mu roszczeń. Być może wygrany w tej kwestii proces uchronni inne osoby przed stosowaniem mobbingu. Czasami warto przecież uświadomić pracodawcy, że nie pozostaje on bezkarny wobec swych negatywnych zachowań.