Podstawa prawna
Prawo do wypoczynku zostało uregulowane zarówno w Konstytucji RP z 1997 roku (dalej: KonstRP) jak również w Kodeksie pracy (dalej: k.p.). Zgodnie z art. 66 ust. 2 KonstRP pracownik ma prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych płatnych urlopów, zaś maksymalne normy czasu pracy określa ustawa. Z kolei w art. 14 k.p. ustawodawca powtórzył zapis zawarty w Konstytucji RP.
Wypoczynek jest rozumiany dość wąsko w przypadku pracowników, gdyż dla wielu z nich prawo do wypoczynku jest zamienną nazwą urlopu wypoczynkowego, co jest tylko częściową prawdą, gdyż prawo do wypoczynku jest pojęciem szerszym i w jego skład wchodzi m.in. urlop wypoczynkowy. Uzupełnieniem określenia prawo do wypoczynku jest również dobowy i tygodniowy odpoczynek, jaki przysługuje pracownikowi oraz niedziele i święta.
Polecamy: Kodeks pracy 2020. Praktyczny komentarz z przykładami
Dobowy i tygodniowy odpoczynek
Ustawodawca w art. 129 k.p. przyjął, że czas pracy nie może przekroczyć 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 miesięcy, z ustawowymi wyjątkami. W tym miejscu należy również zwrócić uwagę, iż tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym, co wynika z treści art. 131 §1 k.p. z wyłączeniem pracowników zarządzających zakładem pracy w imieniu pracodawcy.
Dobowy odpoczynek przysługujący pracownikowi to minimum 11 godzin (art. 132 §1 kp.), przy czym odpoczynek nie dotyczy pracowników zarządzających zakładem pracy w imieniu pracodawcy czy prowadzących akcje ratownicze, ochrony mienia, usunięcia awarii, albowiem wówczas pracownikowi przysługuje równoważny okres odpoczynku w okresie rozliczeniowym. Jeżeli chodzi o tygodniowy nieprzerwany wypoczynek, to w myśl art. 133 §1 k.p. wynosi on 35 godzin. Z kolei w przypadku pracy w ruchu ciągłym gdy ze względu na technologię produkcji nie mogą być wstrzymane prace, może być stosowany system czasu pracy, w którym jest dopuszczalne przedłużenie czasu pracy do 43 godzin przeciętnie na tydzień w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 4 tygodni, a jednego dnia w niektórych tygodniach w tym okresie dobowy wymiar czasu pracy może być przedłużony do 12 godzin (art. 138 §1 k.p.), z zastrzeżeniem, iż za każdą godzinę powyżej 8 godzin przysługuje dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych.
Niedziele i święta
Niedziele i święta są dniami wolnymi od pracy co wynika z art. 1519 k.p. Jednocześnie w Ustawie o dniach wolnych od pracy, ustawodawca w art. 1 pkt 1 wskazał ustawowo wolne dni świąteczne, do których zalicza się: 1 stycznia - Nowy Rok, 6 stycznia - Święto Trzech Króli, pierwszy i drugi dzień Wielkiej Nocy, 1 maja - Święto Państwowe, 3 maja - Święto Narodowe Trzeciego Maja, pierwszy dzień Zielonych Świątek, dzień Bożego Ciała, 15 sierpnia - Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, 1 listopada - Wszystkich Świętych, 11 listopada - Narodowe Święto Niepodległości, 25 grudnia i 26 grudnia - pierwszy i drugi dzień Bożego Narodzenia. Nie oznacza to jednak, że praca w niedziele i święta jest obligatoryjnie zabroniona. Otóż zgodnie z art. 15110 k.p. praca jest dozwolona m.in. w służbach mundurowych, ośrodkach zdrowia, komunikacji, w ruchu ciągłym, przy wykonywaniu prac użytecznych i codziennej potrzeby ludności itp. Należy pamiętać, że za pracę w niedziele i święta przysługuje dzień wolny w innym dniu.
Urlop wypoczynkowy
W przypadku urlopu wypoczynkowego, pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, płatnego urlopu w wymiarze 20 lub 26 dni w zależności od stażu, co wynika z treści art. 154 k.p. W tym miejscu należy zwrócić uwagę, iż w przypadku pierwszej pracy wymiar nalicza się z momentem przepracowania każdego miesiąca i wówczas pracownik nabywa urlop w wymiarze 1/12 (art. 153 k.p.). Jednocześnie trzeba mieć na uwadze, iż pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu.
Polecamy serwis: Pracownik