Płaca minimalna w Polsce po nowemu. Pracodawcy mocno to odczują, ponieważ zmiany spowodują powiązanie jej z wynagrodzeniem zasadniczym i wynagrodzeniem przeciętnym

• Dyrektywa UE w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w krajach Unii Europejskiej
• Nowa ustawa o minimalnym wynagrodzeniu za pracę
• Pracodawca nie wliczy premii oraz innych dodatków do płacy minimalnej
• Modyfikacja zasad wynagradzania w nowej ustawie o minimalnym wynagrodzeniu za pracę nie podoba się pracodawcom
• Wysokość płacy minimalnej związana z przeciętnym wynagrodzeniem w gospodarce narodowej
• Zastrzeżenia przedsiębiorców do przyjętej prognozowanej wysokości przeciętnego wynagrodzenia
• Zmiany także w minimalnej stawce godzinowej, kwestia terminów wypłat dla pracowników i kar dla pracodawców

Reformę płacy minimalnej przewiduje nowy projekt autorstwa resortu pracy, którego zasadniczym celem jest wdrożenie unijnej dyrektywy w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w Unii Europejskiej. Nowe regulacje zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2026 r.

Dyrektywa UE w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w krajach Unii Europejskiej

Dyrektywa UE w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych przewiduje, że państwa członkowskie (w tym Polska), w których obowiązują ustawowe wynagrodzenia minimalne, ustanawiają niezbędne procedury ustalania i aktualizowania ustawowych wynagrodzeń minimalnych. Dyrektywa zakłada m.in., że podstawą ustalania lub aktualizacji ustawowych wynagrodzeń minimalnych są cztery obligatoryjne elementy kryteriów, tj.:

• siła nabywcza ustawowych wynagrodzeń minimalnych z uwzględnieniem kosztów utrzymania,
• ogólny poziom wynagrodzeń i ich rozkład,
• stopa wzrostu wynagrodzeń oraz
• długoterminowe krajowe poziomy produktywności i ich zmiany.

Nowa ustawa o minimalnym wynagrodzeniu za pracę

Projekt nowej ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę w znacznej części stanowi powtórzenie obecnie obowiązujących przepisów ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę z 2002 r. Nowa ustawa reguluje zasady i tryb ustalania oraz aktualizacji minimalnego wynagrodzenia za pracę, wskazuje organ doradczy właściwy w sprawach związanych z minimalnym wynagrodzeniem za pracę, reguluje kwestie związane ze sprawozdawczością w zakresie minimalnego wynagrodzenia za pracę, a także określa zasady i tryb ustalania oraz wypłacania minimalnej stawki godzinowej.

W efekcie tych wszystkich zmian oczekuje się poprawy warunków życia i pracy, a w szczególności adekwatności wynagrodzeń minimalnych pracowników oraz zmniejszenia nierówności płacowych. Ponadto proponowane zmiany mają wprowadzić bardziej sprawiedliwy i przejrzysty kształt minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz minimalnej stawki godzinowej, a także zapewnią lepszą ochronę minimalnych gwarancji płacowych.

Pracodawca nie wliczy premii oraz innych dodatków do płacy minimalnej

Nowe przepisy wprowadzą istotną z punktu widzenia pracodawcy zmianę, polegającą na tym, że wynagrodzenie minimalne za pracę będzie zrównane z wynagrodzeniem zasadniczym. W związku z tym wysokość wynagrodzenia zasadniczego pracownika zatrudnionego w pełnym miesięcznym wymiarze czasu pracy nie będzie mogła być niższa od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Przez zasadnicze wynagrodzenie, według projektu ustawy, należy rozumieć podstawowy i obligatoryjny składnik wynagrodzenia pracownika bez dodatkowych składników oraz innych świadczeń związanych z pracą, bez względu na system wynagradzania. To oznacza, że poziom minimalnego wynagrodzenia ma osiągać płaca zasadnicza, bez wliczania np. nagród czy premii. Obecnie przy ustalaniu minimalnej płacy uwzględniane są również inne składniki. Co oznacza w praktyce dla pracodawcy? Otóż, nie będzie on już miał możliwości zaproponowania pracownikowi na etacie podstawy niższej niż aktualna minimalna pensja krajowa.

Autorzy projektu podkreślili, że celem tej zmiany jest zapewnienie bardziej sprawiedliwego i przejrzystego kształtu minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz przywrócenie charakteru poszczególnym składnikom wynagrodzenia (np. dodatkowi funkcyjnemu, premii, nagrodzie i innym dodatkom), które obecnie często stanowią uzupełnienie do poziomu minimalnego wynagrodzenia za pracę. "W takich przypadkach dodatki te przestały pełnić rolę formy gratyfikacji i uznania pracownika za posiadane przez niego np. doświadczenie zawodowe, sprawowanie dodatkowych funkcji czy też uzyskane wyniki w pracy" - wskazano w uzasadnieniu.

Modyfikacja zasad wynagradzania w nowej ustawie o minimalnym wynagrodzeniu za pracę nie podoba się pracodawcom

Część przedsiębiorców krytycznie ocenia zaproponowaną regulację, odnoszącą wysokość płacy minimalnej do wynagrodzenia zasadniczego. Jego wysokość w pełnym miesięcznym wymiarze czasu pracy ma nie być niższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Zdaniem prof. Jacka Męciny, doradcy zarządu Konfederacji Lewiatan, badacz rynku pracy i wynagrodzeń: "Ta propozycja neguje, tworzone z dużym wysiłkiem, systemy wynagradzania. Przedsiębiorcy odnoszą wrażenie, że punktem wyjścia analizy były proste systemy wynagradzania w sferze budżetowej, które nie mają nic  wspólnego  z zasadami  wynagradzania w firmach". "Celem ustawy o minimalnym wynagrodzeniu jest zapewnienie minimalnej ochrony pracownikom, a nie modyfikacja zasad wynagradzania. Kształtując regulację płacy minimalnej musimy mieć na uwadze przepisy Kodeksu pracy i praktykę rynkową. Tymczasem zaproponowana koncepcja jest niespójna z przepisami powszechnie obowiązującymi" – podkreśla prof. Jacek Męcina.

Polecamy: „PODATKI 2025”. Komplet 11 publikacji o zmianach w podatkach

Wysokość płacy minimalnej związana z przeciętnym wynagrodzeniem w gospodarce narodowej

Zgodnie zapisami unijnej dyrektywy w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych państwa członkowskie są zobowiązane do dokonywania oceny adekwatności minimalnego wynagrodzenia. W tym celu muszą wybrać jedną lub kilka "orientacyjnych wartości referencyjnych". Przykładowo może to być np. 60 proc. mediany wynagrodzeń, 50 proc. przeciętnego wynagrodzenia (na poziomie międzynarodowym lub na poziomie krajowym).

Polski ustawodawca przyjął, że do corocznej oceny wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę będzie ustalona orientacyjna wartość referencyjna 55 proc. prognozowanej wysokości przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, przyjętej do opracowania projektu ustawy budżetowej.

Autorzy projektu wskazują, że relacja minimalnego wynagrodzenia za pracę do przeciętnego wynagrodzenia sukcesywnie rośnie. W 2023 r. wynosiła 50,3 proc., natomiast w 2024 r. wynosi 53,7 proc. "Zatem zasadnym jest, aby orientacyjna wartość referencyjna, do której osiągnięcia mamy dążyć i do której będzie porównywane minimalne wynagrodzenie za pracę, była ustalona na wyższym poziomie (55 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, przyjętego do opracowania projektu ustawy budżetowej)" - podkreślono w uzasadnieniu.

Zastrzeżenia przedsiębiorców do przyjętej prognozowanej wysokości przeciętnego wynagrodzenia

Minister Agnieszka Majewska, Rzeczniczka MŚP, krytycznie odniosła się do propozycji orientacyjnej wartości referencyjnej, zgodnie z którą płaca minimalna powinna stanowić 55% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. Zdaniem minister Majewskiej wartość ta powinna być ustalona na poziomie 50%, co byłoby zgodne z wzorcem zawartym we wdrażanej dyrektywie.

"Propozycja Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej odbiega na niekorzyść pracodawców od regulacji unijnych, co jest tym bardziej nieuzasadnione, że już obecnie poziom płacy minimalnej w Polsce jest wyższy niż w zdecydowanej większość krajów europejskich. Już obecnie koszty pracownicze są najczęściej wskazywaną przez przedsiębiorców barierą utrudniającą działalność gospodarczą. Zbyt wysoki poziom wynagrodzenia minimalnego jest szczególnie dotkliwy w mniej zamożnych częściach kraju i w efekcie pogłębia zjawisko nierówności społecznych" - wskazuje Rzeczniczka MŚP minister Agnieszka Majewska.

Zmiany także w minimalnej stawce godzinowej, kwestia terminów wypłat dla pracowników i kar dla pracodawców

Oprócz powyższych zmian dotyczących płacy minimalnej, planowane są także nowe przepisy odnoszące się do minimalnej stawki godzinowej. W projekcie ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę przewiduje się:

1. dodanie pkt 7 w art. 18 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu, zgodnie z którym wypłaty wynagrodzenia wynikającego z wysokości minimalnej stawki godzinowej dokonuje się niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysokości, nie później jednak niż w ciągu 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego;
2. nadanie nowego brzmienia art. 22 (art. 8e ustawy o minimalnym wynagrodzeniu), zgodnie z którym kto, będąc przedsiębiorcą albo działając w imieniu przedsiębiorcy albo innej jednostki organizacyjnej, wypłaca przyjmującemu zlecenie lub świadczącemu usługi wynagrodzenie za każdą godzinę wykonania zlecenia lub świadczenia usług w wysokości niższej niż obowiązująca wysokość minimalnej stawki godzinowej lub nie wypłaca przyjmującemu zlecenie lub świadczącemu usługi wynagrodzenia za każdą godzinę wykonania zlecenia lub świadczenia usług, podlega karze grzywny od 1500 zł do 45000 zł.

Dlaczego takie zmiany? Ustawodawca wskazuje, że ta pierwsza zmiana jest konieczna, gdyż "problem niezapewniania wypłaty wynagrodzenia w wysokości minimalnej stawki godzinowej z miesięczną częstotliwością dotyczy przede wszystkim pierwszego miesiąca obowiązywania umowy o świadczenie usług. Gdy umowa obowiązuje, np. od 1 stycznia danego roku, pierwsza wypłata najczęściej ma miejsce ok. 10 lutego, a następne 10 marca, 10 kwietnia, itd.".

"Obowiązujące brzmienie przepisu art. 8e ustawy wskazuje, że odnosi się on wyłącznie do przypadków zaniżenia wynagrodzenia, a nie obejmuje stanów faktycznych, w których wynagrodzenia w ogóle nie wypłacono. Dlatego przepis ten wymaga zmiany by z jego treści jednoznacznie wynikało, że sankcji podlega zarówno wypłacenie wynagrodzenia za każdą godzinę w wysokości niższej niż aktualnie obowiązująca minimalna stawka godzinowa, jak i całkowite zaniechanie jego wypłacenia. Ponadto w celu zapewnienia skuteczniejszej ochrony wynagrodzenia wynikającego z minimalnej stawki godzinowej podniesiono wysokość kary grzywny od 1500 zł do 45000 zł" - czytamy w uzasadnieniu do projektu ustawy.