Postępowanie kontrolne ma na celu ustalenie stanu faktycznego w zakresie przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów dotyczących legalności zatrudnienia oraz udokumentowanie dokonanych ustaleń.
Kto przeprowadza kontrole
• inspektorzy pracy, działający w ramach właściwości terytorialnej okręgowych inspektoratów pracy.
Główny Inspektor Pracy może wyznaczyć inspektora pracy do wykonywania określonych czynności kontrolnych i stosowania środków prawnych na obszarze działania innego okręgowego inspektoratu pracy, a także poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, gdzie stosunek pracy podlega przepisom polskiego prawa pracy.
• pracownicy nadzorujący czynności kontrolne,
• podinspektorzy pracy, na podstawie imiennego upoważnienia, wydanego odpowiednio przez Głównego Inspektora Pracy lub okręgowego inspektora pracy.
Kontrole przedsiębiorcy przeprowadza się po okazaniu legitymacji służbowej i upoważnienia do jej przeprowadzenia.
Kto wydaje upoważnienie do przeprowadzenia kontroli
• Główny Inspektor Pracy i jego zastępcy, oraz
• Okręgowi inspektorzy pracy i ich zastępcy.
Okręgowi inspektorzy pracy mogą także upoważnić nadinspektorów pracy – kierowników oddziałów do wydawania upoważnień.
Co powinno zawierać upoważnienie do przeprowadzenia kontroli
Upoważnienie do przeprowadzania kontroli u przedsiębiorcy powinno zawierać następujące dane:
• wskazanie podstawy prawnej przeprowadzenia kontroli,
• oznaczenie organu kontroli,
• imię i nazwisko, stanowisko służbowe osoby upoważnionej do przeprowadzenia kontroli oraz numer jej legitymacji służbowej,
• określenie zakresu przedmiotowego kontroli,
• oznaczenie podmiotu objętego kontrolą,
• wskazanie daty rozpoczęcia i przewidywanego terminu zakończenia kontroli,
• podpis osoby udzielającej upoważnienia, z podaniem zajmowanego stanowiska lub funkcji,
• pouczenie kontrolowanego podmiotu o jego prawach i obowiązkach,
• datę i miejsce wystawienia upoważnienia.
Jeżeli okoliczności faktyczne uzasadniają niezwłoczne podjęcie kontroli u przedsiębiorcy, może być ona podjęta po okazaniu legitymacji służbowej. Kontrolowanemu należy niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 7 dni od dnia podjęcia kontroli, doręczyć upoważnienie do przeprowadzenia kontroli zawierające w/w dane.
W kontroli mogą brać udział biegli i specjaliści na podstawie imiennego upoważnienia wydanego przez Głównego Inspektora Pracy lub okręgowego inspektora pracy.
Gdzie przeprowadza się kontrole
• w siedzibie podmiotu kontrolowanego,
• w innych miejscach wykonywania zadań lub przechowywania dokumentów finansowych i kadrowych podmiotu kontrolowanego,
• siedzibie jednostki organizacyjnej Państwowej Inspekcji Pracy ( dotyczy to poszczególnych czynności kontrolnych).
Przed podjęciem czynności kontrolnych inspektor pracy zgłasza swoją obecność podmiotowi kontrolowanemu, z wyjątkiem przypadków, gdy zgłoszenie to mogłoby mieć wpływ na wynik kontroli.
Jakie uprawienia posiada inspektor pracy przeprowadzający kontrole
• jest upoważniony do swobodnego poruszania się po terenie podmiotu kontrolowanego bez obowiązku uzyskiwania przepustki, oraz
• jest zwolniony od rewizji osobistej, także w przypadku, jeżeli przewiduje ją wewnętrzny regulamin podmiotu kontrolowanego.
Inspektor pracy, przystępując do sprawdzenia tożsamości osoby wykonującej pracę, jest obowiązany okazać legitymację służbową w taki sposób, aby osoba ta mogła odczytać i zanotować jego dane osobowe.
W toku wykonywania czynności kontrolnych inspektor pracy współdziała ze związkami zawodowymi, organami samorządu załogi, radami pracowników i społeczną inspekcją pracy.
W jakiej formie są dokumentowane ustalenia kontroli
Z zastrzeżeniem formy ustnej, ustalenia kontroli dokumentowane są:
• w formie protokołu.
Protokół podpisuje inspektor pracy prowadzący kontrolę oraz osoba lub organ reprezentujący podmiot kontrolowany. Odmowa podpisania protokołu przez osobę lub organ reprezentujący podmiot kontrolowany nie stanowi przeszkody do zastosowania przez inspektora pracy stosownych środków prawnych.
Podmiotowi kontrolowanemu przysługuje prawo zgłoszenia, przed podpisaniem protokołu kontroli, umotywowanych zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole w terminie 7 dni od dnia przedstawienia protokołu.
• w formie notatki urzędowej, (w przypadku niestwierdzenia uchybień).
Notatka urzędowa powinna zawierać zwięzły opis stanu faktycznego stwierdzonego w czasie kontroli.
Co może zrobić inspektor pracy po dokonaniu kontroli
W wyniku ustaleń dokonanych w toku kontroli właściwy inspektor pracy może:
• wydać decyzje.
Decyzje, wydawane są w formie pisemnej, stanowiącej wpis do dziennika budowy lub ustnej. Od decyzji inspektora pracy wydanej w formie pisemnej lub stanowiącej wpis do dziennika budowy, podmiotowi kontrolowanemu przysługuje odwołanie do okręgowego inspektora pracy. Odwołanie wnosi się w terminie 7 dni od daty otrzymania decyzji.
Decyzję ustną, wydaje się w celu usunięcia ujawnionych w toku kontroli uchybień w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, jeżeli mogą być one usunięte podczas trwania kontroli.
• skierować wystąpienia.
Wystąpienie powinno zawierać wnioski pokontrolne i ich podstawę prawną. Podmiot kontrolowany lub organ sprawujący nad nim nadzór, do którego skierowano wystąpienie, jest obowiązany w terminie określonym w wystąpieniu, nie dłuższym niż 30 dni, zawiadomić odpowiedni organ Państwowej Inspekcji Pracy o terminie i sposobie realizacji wniosków pokontrolnych.
• wnieść powództwa oraz wstępować w postępowaniu przed sądem pracy, w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy,
• podejmować inne działania, jeżeli prawo lub obowiązek ich podjęcia wynika z odrębnych przepisów.
Zobacz serwis: Rozwiązanie umowy
Warto podkreślić, że w razie stwierdzenia w toku kontroli wykroczenia polegającego na naruszeniu przepisów Ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w zakresie określonym w art. 10 ust. 1 pkt 3 i 4, (tj kontrola legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej wykonywania działalności oraz kontrola przestrzegania obowiązków oraz wykonywania pracy przez cudzoziemców) właściwy inspektor pracy występuje z wnioskiem do właściwego sądu o ukaranie osób odpowiedzialnych za stwierdzone nieprawidłowości.
Kogo zawiadamia inspektor pracy w przypadku naruszenia przepisów prawa
Właściwy inspektor pracy zawiadamia o naruszeniu przepisów prawa właściwe organy, a w szczególności:
• Zakład Ubezpieczeń Społecznych - o naruszeniu przepisów w zakresie ubezpieczeń społecznych;
• Urząd Kontroli Skarbowej - o naruszeniu przepisów prawa podatkowego;
• Policję lub Straż Graniczną - o naruszeniu przepisów o cudzoziemcach.
Okręgowy inspektor pracy niezwłocznie powiadamia marszałka właściwego województwa o:
• stwierdzonych przypadkach naruszenia warunków prowadzenia agencji zatrudnienia określonych w przepisach o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy;
• wynikach kontroli podmiotu kontrolowanego - na wniosek marszałka województwa.
Zobacz również serwis: Formy zatrudnienia
Okręgowy inspektor pracy niezwłocznie powiadamia właściwego starostę o:
• stwierdzonych przypadkach naruszenia przez bezrobotnego lub przez podmiot kontrolowany przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy;
• wynikach kontroli podmiotu kontrolowanego - na wniosek starosty.
Podstawa prawna:
Art. 21-37 Ustawy z dnia13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2007r., Nr 89, poz. 589).