Art. 68 Ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych zezwala na przeprowadzenie takiej kontroli również dla pracodawcy, dla którego nieuzasadniona absencja pracownika ma przecież równie istotny wymiar ekonomiczny. Uprawnienie to dotyczy jednak tylko tych pracodawców, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych. Uprawnienie kontrolne ma dwojaki charakter – może dotyczyć zarówno prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy zgodnie z ich celem jak i formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich.
W zakresie trybu i formy prowadzenia takiej kontroli należy odwołać się do przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 27 lipca 1999r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich.
Zobacz: Wezwanie do sądu a absencja w pracy
Kontrola formalna zaświadczeń lekarskich polega na zweryfikowaniu dokumentu w kierunku czy nie zostało sfałszowane lub czy zostało wystawione zgodnie z obowiązującymi przepisami rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 27 lipca 1999r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu wystawiania zaświadczeń lekarskich oraz wzorów zaświadczenia lekarskiego i zaświadczenia lekarskiego wydanego w wyniku kontroli lekarza orzecznika ZUS. W przypadku podejrzenia sfałszowania zaświadczenia pracodawca ma prawo zwrócić się lekarza, który według przedłożonego zaświadczenia wystawił zaświadczenie o potwierdzenie tego faktu. Natomiast jeśli zachodzą rozbieżności co do formy wystawionego zaświadczenia – płatnik składek ma prawo wystąpić do ZUS o wyjaśnienie zaistniałej rozbieżności. Najczęściej błędy dotyczą okresu wystawionego zaświadczenia.
Przypomnieć bowiem należy, że zgodnie z obowiązującymi przepisami zaświadczenie lekarskie wystawia się na okres od dnia badania lub od dnia następnego po dniu badania. Powołane rozporządzenie zezwala na wystawienie zaświadczenia wstecznie, lecz na okres nie dłuższy niż 3 dni poprzedzający dzień badania – o ile wynik badania niewątpliwie wskazuje, że już w takiej dacie powstała niezdolność do pracy.
Zobacz: Zmiana rodzaju umowy o pracę
Kontrole prawidłowości wykorzystania zwolnienia lekarskiego przeprowadza się w kierunku ustalenia czy ubezpieczony w okresie niezdolności do pracy nie wykonuje innej pracy zarobkowej lub nie wykorzystuje zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z jego przeznaczeniem. Kontrolę przeprowadza się w miejscu zamieszkania pracownika, a jej przebieg powinien zostać utrwalone w protokole kontroli. W protokole spisuje się na czym miało polegać naruszenie warunków zwolnienia lekarskiego od pracy. Pracownik (ubezpieczony) ma prawo wskazania swoich uwag do sporządzonego protokołu. Protokół ten stanowi bowiem prawo do wstrzymania wypłaty zasiłku chorobowego.
Pracownik ma prawo odwołać się od wyniku kontroli pracodawcy do właściwej jednostki ZUS. Spór pracownika z pracodawcą w tym zakresie ZUS rozstrzyga decyzją, od której odwołanie przysługuje do Sądu Pracy.