Praca w godzinach nadliczbowych
Praca w godzinach nadliczbowych nie powinna być stałym elementem organizacji pracy w firmie.
Praca w godzinach nadliczbowych konieczna jest w sytuacji prowadzenia akcji ratowniczej dla ochrony życia lub zdrowia ludzkiego albo dla ochrony mienia lub usunięcia awarii. Zlecanie pracownikowi pracy w godzinach nadliczbowych jest możliwe tylko w przypadku wystąpienia szczególnych potrzeb pracodawcy.
Polecenie pracodawcy
Tylko w wyjątkowych sytuacjach pracodawca może więc zarządzić pracę w godzinach nadliczbowych. Zlecając pracę nadliczbową pracodawca musi to uczynić wyraźnie i zrozumiale dla pracownika. Podporządkowanie się poleceniu pracodawcy co do wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych jest obowiązkiem pracownika.
Pracownik może się nie zgodzić
Polecenie pracy w godzinach nadliczbowych wydaje pracownikowi pracodawca. W niektórych sytuacjach pracownik nie musi się z nim zgadzić. Pracownik może odmówić pracy w godzinach nadliczbowych, gdy polecenie takiej pracy jest w oczywisty sposób bezprawne. Na przykład zostało wydane pomimo istnienia bezwzględnego zakazu zatrudniania w godzinach nadliczbowych.
Pracownik ma także prawo odmówić dłuższej pracy jeśli polecenie pracodawcy narusza zasady współżycia społecznego. Sytuacja taka może mieć miejsce, w przypadku złego stanu zdrowia pracownika lub szczególnej sytuacji rodzinnej.
Kara za nieuzasadnioną odmowę
Nieuzasadniona odmowa wykonania polecenia pracodawcy, dotyczącego pracy w nadgodzinach, jest traktowana jako naruszenie obowiązków pracowniczych. Pracownik może zostać ukarany przez pracodawcę jedną z kar porządkowych. W szczególnych sytuacjach odmowa pracy w godzinach nadliczbowych może być podstawą do zwolnienia go z pracy.
Limity godzin nadliczbowych
Każdy pracownik ma prawo w każdej dobie do co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. W ciągu tygodnia łączny czas pracy nie może przekraczać 48 godzin. W związku z tym praca nadliczbowa na dobę nie może trwać dłużej niż 5 godzin (24 - 8 - 11 = 5), natomiast przeciętnie w tygodniu nie może przekraczać 8 godzin (48 - 40 = 8).
Zakaz pracy w godzinach nadliczbowych. W godzinach nadliczbowych nie wolno zatrudniać:
- kobiet w ciąży
- młodocianych
- osób niepełnosprawnych wyjątkiem zatrudnionych przy pilnowaniu oraz pracowników, na których wniosek lekarz wyraził zgodę na pracę w godzinach nadliczbowych
- pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia osoby te nie mogą wykonywać pracy w godzinach nadliczbowych ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy,
- osób opiekujących się dzieckiem do lat 4, chyba że wyrażą na to zgodę.
Zastrzeżenia i przestrogi
Polecenie pracy w godzinach nadliczbowych w wymiarze przekraczającym dopuszczalny limit godzin nadliczbowych jest wykroczeniem przeciwko prawom pracownika i jest zagrożone karą grzywny.