Praca w godzinach nadliczbowych - dozwolone przypadki
Za pracę w godzinach nadliczbowych kodeks pracy uznaje pracę wykonywaną przez pracownika ponad obowiązujące go normy czasu pracy, a także ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy. Jest ona dozwolona tylko w dwóch ściśle wskazanych w kodeksie przypadkach, do których należą:
- konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
- szczególne potrzeby pracodawcy.
Jest znacząca różnica pomiędzy wskazanymi okolicznościami uzasadniającymi prace w godzinach nadliczbowych. Konieczność prowadzenia akcji ratowniczej ma na celu bowiem ochronę dobra o znacznej wartości. Ciężko jest w tym zakresie dopuścić się pracodawcy nadużyć. Przesłanka szczególnych potrzeb pracodawcy zaś, jest niedookreślona. Istnieje jednak szerokie orzecznictwo, które w znacznym stopniu ogranicza swobodę powoływania się przez pracodawcę na przesłankę jego szczególnych potrzeb, dla uzasadnienia wymogu pracy ponad normy czasu pracy, bądź przedłużony dobowy wymiar czasu pracy od swoich pracowników.
Polecamy: Kodeks pracy 2019. Praktyczny komentarz z przykładami + PDF.
Szczególne potrzeby pracodawcy
Aby pracodawca mógł skutecznie powołać się na przesłankę jego szczególnych potrzeb, wystąpić muszą okoliczności wyjątkowe i niemożliwe do przewidzenia. To pracodawca ocenia wyjątkowość zaszłych okoliczności, jednak pracownik nie może ponosić negatywnych konsekwencji złej organizacji pracy w zakładzie pracy przez pracodawcę.
150 godzin nadliczbowych w ciągu roku kalendarzowego
Praca w godzinach nadliczbowych, jeśli została pracownikowi zlecona w sposób zgodny z przepisami kodeksu pracy, jest jego obowiązkiem. Uchylenie się od tego obowiązku jest możliwe tylko wówczas, gdy pracodawca zlecając prace „po godzinach”, naruszy przepisy. Naruszeniem przepisów prawa pracy w zakresie czasu pracy i godzin nadliczbowych będzie przekroczenie limitu godzin nadliczbowych. Praca w godzinach nadliczbowych, uwarunkowana szczególnymi potrzebami pracodawcy, nie może bowiem przekraczać dla poszczególnego pracownika 150 godzin w roku kalendarzowym ( art. 151 § 3 Kodeksu pracy). Ograniczenie to ma na celu ochronę pracownika przed arbitralnością pracodawcy, związaną z niedookreśleniem przesłanki uzasadniającej pracę w godzinach nadliczbowych w postaci jego szczególnych potrzeb.
Zmiana limitu godzin nadliczbowych przez pracodawcę
Na mocy przepisów kodeksu pracy, pracodawca ma możliwość ustalenia innego niż wskazany powyżej limitu godzin nadliczbowych w roku kalendarzowym. Dokonuje tego w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy, a jeśli nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub jeśli nie jest zobowiązany do ustalenia regulaminu pracy – w umowie o pracę. Wówczas jednak tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym.
Art. 131. [Tygodniowy czas pracy] § 1. Tygodniowy czas pracy łącznie z godzinami nadliczbowymi nie może przekraczać przeciętnie 48 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym.
§ 2. Ograniczenie przewidziane w § 1 nie dotyczy pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy.
Polecamy serwis: Czas pracy
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dziennik Ustaw rok 2018, poz. 917)