Czym jest praca w godzinach nadliczbowych
Z pracą w godzinach nadliczbowych mamy do czynienia w dwóch przypadkach. Praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy to praca w godzinach nadliczbowych. Ponadto praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy stanowi pracę w godzinach nadliczbowych.
Liczba godzin nadliczbowych przepracowanych w związku zaistnieniem szczególnych potrzeb pracodawcy nie może przekroczyć 150 godzin w roku kalendarzowym.
Kiedy możliwa jest praca w godzinach nadliczbowych
Praca w godzinach nadliczbowych jest możliwa tylko w ściśle określonych przez prawo przypadkach. Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna jest po pierwsze w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii. Po drugie praca w godzinach nadliczbowych jest możliwa w razie zaistnienia szczególnych potrzeb pracodawcy.
Kogo wolno, a kogo nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych
W przypadku ograniczeń w pracy w godzinach nadliczbowych można wyróżnić zakaz bezwzględny i względny pracy w nadgodzinach.
Zakaz bezwzględny pracy w godzinach nadliczbowych, od którego nie ma wyjątków dotyczy pracownic w ciąży oraz pracowników młodocianych.
Naruszenie bezwzględnego zakazu pracy w godzinach nadliczbowych przez pracodawcę stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika.
Zakaz względny pracy w godzinach nadliczbowych dotyczy pracownika – rodzica sprawującego opiekę nad dzieckiem do 4 roku życia oraz pracownika niepełnosprawnego. Co oznacza, że zakaz jest zakazem względnym. Oznacza to, że po spełnieniu określonych warunków zarówno rodzica zajmującego się opieką na małym dzieckiem jak i pracownika niepełnosprawnego można zatrudnić w nadgodzinach.
Pracodawca może powierzyć pracownikowi opiekującemu się dzieckiem do 4 roku życia pracę w godzinach nadliczbowych, po wcześniejszym uzyskaniu od niego zgody.
Natomiast niepełnosprawna może być zatrudniona w godzinach nadliczbowych przy pilnowaniu mienia mogą pracować w nadgodzinach lub w przypadku, kiedy złoży stosowny wniosek podparty zgodą lekarza.
Zobacz także: Co grozi za odmowę pracy w godzinach nadliczbowych
Praca w godzinach nadliczbowych kadry zarządzającej
Pracownicy zarządzający zakładem pracy w imieniu pracodawcy oraz kierownicy wyodrębnionych komórek organizacyjnych, którzy wykonują pracę po godzinach nie mogą liczyć na wynagrodzenia oraz dodatek z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych.
Jednak kierownikom wyodrębnionych komórek organizacyjnych za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w niedzielę i święto przysługuje prawo do wynagrodzenia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach nadliczbowych. Dodatek w takim przypadku przysługuje w wysokości 100 proc. wynagrodzenia. Dodatek przysługuje tylko, jeśli kierownicy w zamian za pracę po godzinach w niedzielę i święto nie otrzymali dnia wolnego od pracy.
Dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych
Pracownikowi świadczącemu pracę w nadgodzinach przysługuje dodatek. Dodatek przysługuje w wysokości 100 lub 50 procent wynagrodzenia. Za pracę w godzinach nadliczbowych przysługuje dodatek w wysokości 100 proc. wynagrodzenia, w przypadku, kiedy za praca w nadgodzinach przypada w nocy, w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto. W razie wykonywania pracy w godzinach nadliczbowy w innych dniach przysługuje dodatek w wysokości 50 proc. wynagrodzenia.
Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz dodatku pracownikowi przysługuje również normalne wynagrodzenie.
Dodatek w wysokości 100 proc. wynagrodzenia przysługuje także za każdą godzinę pracy nadliczbowej z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym.
W przypadku wypłaty dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych używane jest określenie 100 lub 50 proc. wynagrodzenia, co ono dokładnie oznacza. Wynagrodzenie stanowiące podstawę obliczania dodatku, obejmuje wynagrodzenie pracownika wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną. W przypadku, kiedy taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania przyjmuje się kwotę 60 proc. wynagrodzenia.
W stosunku do pracowników wykonujących stale pracę poza zakładem pracy wynagrodzenie wraz z dodatkiem za pracę w godzinach nadliczbowych, może zostać zastąpione ryczałtem. Wysokość ryczałtu powinna odpowiadać przewidywanemu wymiarowi pracy w godzinach nadliczbowych.
Dzień wolny za pracę w godzinach nadliczbowych
W zamian za pracę w godzinach nadliczbowych pracownikowi przysługiwać może dzień wolny. Jeśli jednak pracownik otrzyma dzień wolny, nie może liczyć na dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych.
Pracownik może sam zgłosić pracownikowi chęć odebrania dnia wolnego w zamian za nadgodziny. W związku z tym składa pracodawcy pisemny wniosek. Pracodawca w takim przypadku udziela pracownikowi czasu wolnego w takim samym wymiarze czasu, w jakim pracował w nadgodzinach.
W określonych przypadkach udzielenie pracownikowi czasu wolnego za nadgodziny może nastąpić z inicjatywy pracodawcy, bez wniosku pracownika. Pracodawca udziela czasu wolnego od pracy, najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego, w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych. Co oznacza, że za jedną godzinę pracy w godzinach nadliczbowych przysługuje półtorej godziny czasu wolnego. Jednakże w tym przypadku rekompensata nie może spowodować, obniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za pełny miesięczny wymiar czasu pracy.
Zobacz także dział: Godziny nadliczbowe
Podstawa prawna: Kodeks pracy