Konieczność pracy w godzinach nadliczbowych
Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna w dwóch przypadkach. Po pierwsze w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii. Po drugie wymóc pracę w nadgodzinach mogą szczególne potrzeby pracodawcy. Konieczność pracy w przypadku akcji ratowniczej nie budzi żadnych zastrzeżeń. Natomiast co tak na prawdę oznaczają „szczególne potrzeby pracodawcy”? Należy przyjąć, że szczególne potrzeby pracodawcy to potrzeby specjalne, niecodzienne, odróżniające się od zwykłych potrzeb związanych z prowadzoną przez pracodawcę działalnością. Praca w godzinach nadliczbowych w razie zaistnienia szczególnych potrzeb pracodawcy możliwa jest tylko, w sytuacjach wyjątkowych.
Pracownikowi polecenie pracy w godzinach nadliczbowych wydaje pracodawca. W określonych przypadkach pracownik nie musi się z nim zgodzić. Pracownik może odmówić pracy w godzinach nadliczbowych, gdy polecenie jest bezprawne. Ponadto pracownik może odmówić zostania po godzinach, jeśli polecenie pracodawcy narusza zasady współżycia społecznego.
Zobacz także: Czym są godziny nadliczbowe
Kto może odmówić pracy w godzinach nadliczbowych
Istnieją pewne grupy pracowników, które nie mogą być zatrudniane w nadgodzinach. Wobec tych osób istnieje bezwzględny zakaz pracy w godzinach nadliczbowych, co oznacza, że nawet jeśli same zgodzę się zostać w pracy po godzinach, nie mają do tego prawa. Pracodawca zaś nie może ich zmusić do pracy w nadgodzinach. Do grup tych zaliczymy kobiety w ciąży, pracowników młodocianych.
Zobacz także: Kogo nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych
Kto może, ale nie musi odmówić nadgodzin
W stosunku do rodziców wychowujących dzieci poniżej 4 roku życia obowiązuje względny zakaz pracy w godzinach nadliczbowych. Pracodawca może powierzyć pracownikowi opiekującemu się dzieckiem do 4 roku życia pracę w godzinach nadliczbowych, po uzyskaniu od niego zgody. Odmowa pracy w nadgodzinach takiego pracownika, nie skutkuje dla niego żadnymi negatywnymi konsekwencjami.
Ponadto osoba niepełnosprawna nie może być zatrudniona w godzinach nadliczbowych. Zakaz pozostawania po godzinach niepełnosprawnych nie jest bezwzględny. Istnieje możliwość zatrudniania w godzinach nadliczbowych w przypadku, kiedy pracownik niepełnosprawny złoży wniosek podparty zgodą lekarza. Także pracownicy niepełnosprawni zatrudnieni przy pilnowaniu mienia mogą pracować w nadgodzinach.
Odmowa wykonania pracy w nadgodzinach
Jak wspominano na wstępie wykonywanie pracy w godzinach nadliczbowych jest obowiązkiem pracownika. Pracownik może tylko w niektórych przypadkach odmówić pracy w nadgodzinach. Pracownik może odmówić pracy po godzinach przypadku bezwzględnego i względnego zakazu pracy w godzinach nadliczbowych lub w przypadku, kiedy praca ta jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, na przykład pracownik jest chory lub ma trudną sytuację rodzinną. W innych przypadkach nieprzestrzeganie polecenia pracodawcy, o pozostaniu dłużej w pracy jest obowiązków pracowniczych. Za takie zachowanie może grozić pracownikowi kara porządkowa. W drastycznych przypadkach odmowa pracy w godzinach nadliczbowych, może stanowić podstawę do rozwiązania umowy o pracę.
Podstawa prawna: Art. 151 Kodeksu pracy