Kobiety mogą kończyć pracę godzinę wcześniej lub zaczynać godzinę później. Wystarczy złożenie pracodawcy oświadczenia [WZÓR]. Za odmowę – nawet 30 tys. zł grzywny dla pracodawcy

• Prawo do przerw w pracy na karmienie piersią
• Przerwy w pracy na karmienie piersią mogą być wykorzystywane łącznie – pracownica może kończyć pracę godzinę wcześniej lub zaczynać godzinę później
• Pracodawca nie ma prawa wymagać zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego fakt karmienia piersią. Wystarczy oświadczenie pracownicy
• Za odmowę udzielenia pracownicy przerwy na karmienie piersią – pracodawcę czekają surowe konsekwencje
• W pewnych przypadkach – przerwa w pracy na karmienie piersią jednak nie przysługuje
• Przerwa w pracy na karmienie nie przysługuje również kobietom karmiącym dziecko mieszanką mlekozastępczą

Prawo do przerw w pracy na karmienie piersią

Kobieta karmiąca dziecko piersią – z tego tytułu, ma prawo do dwóch dodatkowych, półgodzinnych przerw w pracy. W przypadku karmienia więcej niż jednego dziecka natomiast – przysługuje jej prawo do dwóch przerw w pracy, po 45 minut każda. Przerwy te, wliczane są do czasu pracy. Uprawnienie to, wynika wprost z art. 187 kodeksu pracy.

Przerwy na karmienie, przysługują niezależnie od przerwy w pracy, do której ma prawo każdy pracownik na podstawie art. 134 kodeksu pracy i której długość uzależniona jest o wymiaru czasu pracy danego pracownika, tj. w przypadku dobowego wymiaru czasu pracy:

• wynoszącego co najmniej 6 godzin – pracownik ma prawo do przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut,
• dłuższego niż 9 godzin – pracownik ma prawo do dodatkowej przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut (czyli łącznie – do co najmniej 30 min przerwy) i odpowiednio
• dłuższego niż 16 godzin – pracownik ma prawo do kolejnej przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut (czyli łącznie – do co najmniej 45 min przerwy).

Przerwy w pracy na karmienie piersią mogą być wykorzystywane łącznie – pracownica może kończyć pracę godzinę wcześniej lub zaczynać godzinę później

Na wniosek pracownicy (który pracodawca zobowiązany jest uwzględnić) – przerwy w pracy na karmienie piersią, mogą być udzielane łącznie. W praktyce oznacza to tyle, że:

• kobieta karmiąca piersią jedno dziecko – może np. wyjść z pracy godzinę wcześniej lub przyjść do pracy godzinę później, natomiast
• kobieta karmiąca piersią dwoje dzieci – może wyjść z pracy 1,5 godz. wcześniej lub przyjść do pracy 1,5 godz. później.

Przerwy na karmienie, mogą oczywiście również zostać wykorzystane przez pracownicę łącznie w ciągu dnia pracy, czyli pracownica (na godzinę lub odpowiednio – 1,5 godziny) – może opuścić miejsce pracy, w celu nakarmienia swojego dziecka piersią.

Pracodawca nie ma prawa wymagać zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego fakt karmienia piersią. Wystarczy oświadczenie pracownicy

Częstą praktyką pracodawców, mającą na celu ograniczenie korzystania przez kobiety z prawa do przerwy na karmienie piersią, jest żądanie od pracownicy przedłożenia zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego, że rzeczywiście karmi ona piersią. Należy mieć świadomość, że takie działanie pracodawców jest bezprawne.

Przerwy na karmienie piersią udzielane są na wniosek pracownicy, na podstawie jej oświadczenia, że karmi dziecko piersią. Nie istnieje podstawa prawna do żądania przez pracodawcę przedstawienia zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego tę okoliczność. Nawet jeżeli pracodawca przewidziałby taki obowiązek np. w regulaminie pracy – również byłoby to działanie niezgodne z prawem, ponieważ wewnętrzne przepisy obowiązujące u pracodawców, nie mogą być mniej korzystne dla pracownika, od przepisów kodeksu pracy.

Do skorzystania przez pracownicę z uprawnienia do przerw w pracy na karmienie piersią, wystarczy zatem złożenie przez nią, pracodawcy, następującego oświadczenia:

Uprawnienie do przerw w pracy na karmienie piersią, nie może być również, w żadnym wypadku, uzależniane od wieku karmionego piersią dziecka. Uprawnienie to nie jest zatem – w żaden sposób – limitowane czasowo. Jedyną okolicznością, która pozbawia pracownicę prawa do przerw na karmienie piersią – jest faktyczne zaprzestanie przez nią tego karmienia, a nie osiągniecie przez dziecko określonego wieku. Ze względu na pozytywny wpływ karmienia piersią na zdrowie i rozwój dziecka, jak również zdrowie karmiącej piersią mamy (m.in. zmniejszając ryzyko zachorowania na raka piersi, jajnika i macicy), co zostało udowodnione w licznych badaniach¹ – obecnie, kobiety nierzadko kontynuują karmienie piersią (po 6 miesiącu życia dziecka – oczywiście przy jednoczesnym wprowadzaniu pokarmów uzupełniających) po ukończeniu przez dziecko pierwszego, a nawet drugiego roku życia. Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) – niemowlęta powinny być karmione wyłącznie piersią przez pierwszych 6 miesięcy życia i karmienie to – jednocześnie ze wprowadzaniem pokarmów uzupełniających – powinno być kontynuowane do drugiego roku życia dziecka lub dłużej – tyle, ile mama i dziecko, tego chcą.² Od czerwca 2022 r. karmienie piersią do drugiego roku życia dziecka lub dłużej – za obopólnym życzeniem mamy i dziecka – rekomenduje również Amerykańska Akademia Pediatrii (AAP), która dotychczas rekomendowała karmienie dzieci piersią do pierwszego roku życia lub dłużej.³ Zgodnie ze stanowiskiem AAP – wydłużony czas karmienia piersią zapewnia znaczące korzyści zdrowotne i rozwojowe dla dziecka i matki. Nie istnieje górna granica czasu trwania karmienia piersią i – wbrew niektórym, nieopatrznie wygłaszanym opiniom – brak jest dowodów na to, aby karmienie dziecka do trzeciego roku życia lub dłużej, mogło spowodować u niego jakiekolwiek szkody psychiczne lub rozwojowe.⁴ Co więcej – z antropologicznego punktu widzenia, na podstawie badań ssaków naczelnych, można wysnuć wniosek, iż karmienie piersią dziecka w wieku od 2,5 do nawet 7 lat (!) jest normalne dla naszego gatunku.⁵

W przypadku zakończenia karmienia dziecka piersią – kobieta powinna po prostu, bez zbędnej zwłoki, poinformować o tym fakcie pracodawcę i zaprzestać korzystania z uprawnienia do dodatkowych przerw w pracy na karmienie.

Za odmowę udzielenia pracownicy przerwy na karmienie piersią – pracodawcę czekają surowe konsekwencje

Odmowa przez pracodawcę, udzielenia pracownicy przerw na karmienie piersią, stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika związanym z rodzicielstwem, zagrożone karą grzywny od 1 000 do nawet 30 000 zł (zgodnie z art. 281 par. 1 pkt 5 kodeksu pracy).

W pewnych przypadkach – przerwa w pracy na karmienie piersią jednak nie przysługuje

W art. 187 par. 2 kodeksu pracy – ustawodawca przewidział dwa wyjątki, w których przerwa na karmienie dziecka piersią w ogóle nie przysługuje pracownicy lub jest ona odpowiednio krótsza, tj.:

1. jeżeli pracownica zatrudniona jest przez czas krótszy niż 4 godziny dziennie – przerwa na karmienie w ogóle jej nie przysługuje, a
2. jeżeli czas pracy pracownicy nie przekracza 6 godzin dziennie – przysługuje jej jedna przerwa na karmienie (w wymiarze 30 min – jeżeli karmi piersią jedno dziecko lub odpowiednio – w wymiarze 45 min, jeżeli karmi piersią dwoje lub więcej dzieci).

Przerwa w pracy na karmienie nie przysługuje również kobietom karmiącym dziecko mieszanką mlekozastępczą

Przerwa na karmienie, przewidziana w art. 187 kodeksu pracy, nie przysługuje również kobietom karmiącym dziecko mieszanką mlekozastępczą (inaczej zwaną – mlekiem modyfikowanym). Motywem ustawodawcy do ukształtowania w taki sposób uprawnień młodych matek (przyznając dodatkowe przerwy w pracy wyłącznie tym kobietom, które karmią swoje dzieci piersią) wynika najpewniej z faktu, iż w przypadku karmienia dziecka mlekiem modyfikowanym – mamę może zastąpić dowolna inna osoba, co nie jest możliwe w przypadku karmienia dziecka piersią.

Za uprawnieniami kobiet, które zdecydowały się lub z różnych przyczyn – zostały zmuszone do karmienia dziecka mlekiem modyfikowanym (np. z tego powodu, że utraciły pokarm lub musiały poddać się leczeniu, które wyklucza możliwość jednoczesnego karmienia dziecka piersią), jak również w interesie rodziców przysposabiających niemowlęta – w 2019 r., wstawił się Rzecznik Praw Obywatelskich⁶, w którego ocenie – czas przewidziany na karmienie piersią, mógłby zostać przez ustawodawcę uznany za czas uwagi poświęcanej dziecku i pomost pomiędzy życiem rodzinnym a życiem zawodowym (takie rozwiązanie funkcjonuje np. w Hiszpanii). Wówczas możliwe byłoby przyznanie prawa do korzystania z przerw na karmienie również kobietom i mężczyznom karmiącym dzieci sztucznym pokarmem. Jak zaznaczył Rzecznik – wprowadzenie takich rozwiązań wymagałoby jednak jednocześnie ustalenia maksymalnego okresu możliwości korzystania z prawa do przerw na karmienie. Do dnia dzisiejszego – stan prawny w powyższym zakresie, nie uległ jednak zmianie.

Sprawdź >>> Dziennik Gazeta Prawna - subskrypcja cyfrowa

¹ dr hab. n. med. Joanna Aleksandra Didkowska, Karmienie piersią – korzyści dla matki i dziecka, 2021; LM. Gartner, Breastfeeding and the use of human milk, Pediatrics 2005; EL. Amitay, L. Keinan-Boker, Breastfeeding and Childhood Leukemia Incidence: A Meta-analysis and Systematic Review, 2015; M. Czosnykowska-Łukacka, M. Orczyk-Pawiłowicz, B. Broers, B. Królak-Olejnik. Lactoferrin in Human Milk of Prolonged Lactation, Nutrients, 2019

² https://www.who.int/news-room/facts-in-pictures/detail/breastfeeding

³ https://publications.aap.org/aapnews/news/20528/Updated-AAP-guidance-recommends-longer?autologincheck=redirected

⁴ American Academy of Pediatrics, Breastfeeding and the use of human milk, 2005

⁵ Matylda Czosnykowska-Łukacka, Barbara Królak-Olejnik, Magdalena Orczyk-Pawiłowicz, Breast Milk Macronutrient Components in Prolonged Lactation, Nutrients 2018

⁶ Rzecznik Praw Obywatelskich, Wystąpienie do Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 25.03.2019 r., znak WZF.7043.25.2015.TO

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 1465 z późn. zm.)