Nie zawsze dostaniesz pieniądze za nadgodziny. Ale czy wiesz dlaczego? Sprawdź, jakie są zasady.

• Kiedy można pracować w godzinach nadliczbowych?
• Jak często można pracować w nadgodzinach?
• Co przysługuje pracownikowi pracującemu w nadgodzinach?
• Czy pracownik musi się zgodzić na pracę w nadgodzinach?

Kiedy można pracować w godzinach nadliczbowych?

Z pracą w godzinach nadliczbowych mamy do czynienia w sytuacji, gdy praca jest wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także, gdy praca jest wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy. Choć przepisy ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy dopuszczają jej świadczenie, to jednak ustawodawca zastrzegł, że jest to możliwe tylko w wyjątkowych przypadkach, czyli w razie:
1) konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;
2) szczególnych potrzeb pracodawcy.
W praktyce do świadczenia pracy w ramach nadgodzin dochodzi w różnych okolicznościach. Są pracodawcy, którzy faktycznie dopuszczają taką możliwość tylko w wyjątkowych przypadkach i na co dzień w zakładzie pracy nie praktykuje się „wyrabiania nadgodzin”, ale są i tacy, którzy zwyczajnie zatrudniają zbyt mało pracowników, a nadgodziny są stałym elementem pracy dla wszystkich pracowników.

Jak często można pracować w nadgodzinach?

Co prawda ustawodawca przewidział limit liczby godzin nadliczbowych, które pracownik może przepracować w roku i określił go jako 150 godzin, ale jednocześnie wskazał, że w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy, jest dopuszczalne ustalenie innej liczby godzin nadliczbowych w roku kalendarzowym. Co ciekawe, oznacza to, że liczba ta może być zarówno mniejsza, jak i większa. W praktyce więc limit ustawowy nie ma żadnego znaczenia. Jak wyliczyło Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej w swoim piśmie z 13 listopada 2008 r. (nr DPR-III-079-612/TW/08), maksymalny limit może zostać określony na 384 godziny, co ma związek z koniecznością uwzględnienia przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego.

Co przysługuje pracownikowi pracującemu w nadgodzinach?

Najczęściej powodem, dla którego pracownicy nie są przeciwni wypracowywaniu godzin nadliczbowych jest to, że pozwala im to więcej zarobić. Zasadą jest, że za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek w wysokości:
1) 100% wynagrodzenia - za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających
a) w nocy,
b) w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
c) w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy;
2) 50% wynagrodzenia - za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu niż określony w pkt 1.
Jednak pracodawca nie ma obowiązku wypłacania dodatku. Ustawodawca wskazał także, że w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych pracodawca, na pisemny wniosek pracownika, może udzielić mu w tym samym wymiarze czasu wolnego od pracy. Jednak udzielenie czasu wolnego w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych może nastąpić także bez wniosku pracownika, z inicjatywy pracodawcy. W takim przypadku pracodawca udziela czasu wolnego od pracy, najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego, w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych, jednakże nie może to spowodować obniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za pełny miesięczny wymiar czasu pracy. Pracownikowi, który skorzysta z czasu wolnego – czy to ze swojej inicjatywy, czy z inicjatywy pracodawcy, nie przysługuje dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych.

Czy pracownik musi się zgodzić na pracę w nadgodzinach?

W sytuacji, gdy czas wolny został udzielony na jego wniosek, nie ma wątpliwości co do tego, że był on zainteresowany takim załatwieniem sprawy. Jednak najczęściej pracodawcy są jednak zainteresowani tym, by za przepracowane nadgodziny otrzymać dodatek do wynagrodzenia. W sytuacji gdy wiedzą, że go nie dostaną, mogą zadawać sobie pytanie, czy muszą zgodzić się na pracę w godzinach nadliczbowych. Odpowiedź na to pytanie jest twierdząca. Obowiązek ten jest pochodną obowiązku pracownika dbania o dobro zakładu pracy. Oczywiście jest tak tylko w przypadku, gdy zachodzą przesłanki dopuszczające pracę w godzinach nadliczbowych i nie dotyczy to osób podlegających szczególnej ochronie, którym ustawodawca odgórnie zabronił pracy w godzinach nadliczbowych.

Autopromocja

Kodeks pracy 2025. Praktyczny komentarz z przykładami

Sprawdź