Co to jest czas pracy?
Chociaż w Kodeksie pracy (dalej jako: k.p.) od lat znajdują się zapisy odnoszące się do czasu pracy, przepisy te nadal budzą wątpliwości.
Ważne! Zgodnie z art. 128 k.p. czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy.
Czas pracy - od kiedy się liczy?
Pozostawanie w dyspozycji pracodawcy nie zostało zdefiniowane na potrzeby kodeksu. Dlatego występują liczne trudności interpretacyjne, dotyczące obliczenia czasu, w którym pracownik faktycznie pozostaje w dyspozycji pracodawcy. Powstaje pytanie, czy czas pracy rozpoczyna się z chwilą wejścia/przybycia do zakładu pracy, z chwilą przebrania się, z chwilą objęcia stanowiska? Na to pytanie nie ma jednej odpowiedzi, ponieważ zakłady pracy różnią się specyfiką i organizacją pracy. W jednym zakładach objęcie stanowiska wymaga różnych procedur w innych wystarczy podejść do biurka.
Do tego dochodzą jeszcze zakłady, w których pracownicy wykonują pracę w terenie, np. większość pracy odbywają w delegacjach. Dla przykładu w wyroku z dnia 24.02.2021 roku (sygn. akt III PSKP 4/21) Sąd Najwyższy wskazał, że czasem pracy (art. 128 § 1 KP) pracownika wykonującego obowiązki pracownicze na określonym obszarze, do czego konieczne jest stałe przemieszczanie się, jest także czas poświęcony na niezbędne przejazdy. Czas pracy pracownika handlowego rozpoczyna się od wyjazdu z jego mieszkania w sytuacji, gdy pracodawca nie zorganizował dla niego żadnego miejsca, które mogłoby być traktowane jako zamiejscowa siedziba pracodawcy („biuro”), a praca polegała w całości na wykonywaniu zadań w placówkach handlowych, do których pracownik dojeżdżał samochodem z zajmowanego przez siebie mieszkania. W konsekwencji czasem pracy objęty jest w tym wypadku również powrót pracownika do miejsca zamieszkania po wykonaniu zasadniczego zadania pracowniczego. W sytuacji, gdy pracodawca nie zorganizował dla pracownika żadnego miejsca („biura”), które mogłoby być traktowane jako filia jego siedziby i taką funkcję spełniało mieszkanie pracownika, pracownik już od momentu opuszczenia mieszkania rozpoczyna bezpośrednie czynności przygotowawcze do wykonania zasadniczego zadania służbowego (wizyty u klientów itp.).
Czynności przygotowawcze a czas pracy
Zdarza się, że pracodawcy nie chcą zaliczać do czasu pracy tak zwanych czynności przygotowawczych. W świetle najnowszego orzecznictwa sądowego, taka praktyka jest błędna. W wyroku z dnia 22.08.2019 roku Sąd Najwyższy (sygn.. akt I PK 96/18) uznał, że udział w zebraniach przed rozpoczęciem dniówki i składanie raportów po jej zakończeniu wlicza się do czasu pracy górnika.
Natomiast w postanowieniu z dnia 21.05.2021 roku (sygn. akt I PK 152/18), Sąd wskazał, że czas pracy biegnie od momentu, w którym pracownik rozpoczyna czynności merytoryczne niezbędne do wykonywania pracy. Stąd za pracę należy uznać czynności przygotowawcze związane z przygotowaniem stanowiska pracy lub też sprzątania po zakończeniu pracy. Czynności wykonywane przez pracownika polegające na pobraniu narzędzi i sprzętu, zmianie odzieży na roboczą i odwrotnie, zapoznaniu się z raportem z poprzedniej zmiany, sporządzeniem raportu, braniem udziału w obligatoryjnych odprawach, miały charakter czynności immamentnie związanych z wykonywaniem pracy. A zatem wykonywane były w czasie pozostawania pracownika do dyspozycji pracodawcy w rozumieniu art. 128 § 1 KP.
Z powyższego wynika, że czas pracy należy rozumieć szeroko. Wydaje się, że do czasu pracy wlicza się wszelkie czynności wykonywane przez pracownika na rzecz pracodawcy jak również czynności mające na celu bezpośrednio przygotowanie się pracownika do świadczenia pracy na rzecz pracodawcy. Dobrze, jeżeli z wewnętrznych regulacji pracodawcy wynika, od którego momentu zaczyna biec czas pracy. Należy zaznaczyć, że niezależnie od istnienia takich regulacji sąd pracy posiada kompetencje do poczynienia własnych ustaleń.
dr Małgorzata Pundyk-Glet jest właścicielem Kancelarii Porad Prawnych i Doradztwa Prawnego oraz założycielem i dyrektorem Ogólnopolskiej Szkoły Prawa