Zgodnie z przepisami za pracę w godzinach nadliczbowych uznaje się pracę wykonywaną ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także pracę wykonywaną ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy.
Ogólny wymiar czasu pracy
W art. 129 k.p. wskazany jest ogólny wymiar czasu pracy, który nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym w okresie rozliczeniowym nie przekraczającym 4 miesięcy. W związku z powyższym, przekroczenie tego wymiaru powoduje powstanie pracy w godzinach nadliczbowych.
Zobacz również: Czym są godziny nadliczbowe?
Należy jednak pamiętać o dopuszczalności wydłużenia wymiaru czasu pracy w systemach czasu pracy, które to przewidują. Nadmienić tu należy między innymi: równoważny system czasu pracy, w ruchu ciągłym, weekendowy oraz skróconego tygodnia pracy.
Ograniczenia
Zaznaczyć należy, że praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna tylko w dwóch sytuacjach wskazanych w przepisach. Pierwszą z nich stanowi konieczność prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii. Natomiast druga związana jest ze szczególnymi potrzebami pracodawcy.
Rekompensata
Za pracę w godzinach nadliczbowych przysługuje normalne wynagrodzenie powiększone o dodatek. Wysokość dodatku może stanowić 50% lub 100% wynagrodzenia. Pracownik może uzyskać 100% dodatku w przypadku, gdy praca w godzinach nadliczbowych miała miejsce w nocy, w niedzielę i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy oraz w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto. Natomiast gdy pracownik świadczył pracę w godzinach nadliczbowych w każdym innym dniu, wówczas może otrzymać 50% dodatku.
Druga formę rekompensaty stanowi czas wolny. Kodeks pracy wyraźnie stanowi, iż za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych pracodawca, na pisemny wniosek pracownika może mu udzielić w tym samym wymiarze czasu wolnego od pracy.
Należy jednak zaznaczyć, że fakt wystąpienia z wnioskiem przez pracownika nie oznacza, że zostanie on przez pracodawcę przyjęty. W sytuacji gdy nie ma możliwości udzielenia czasu wolnego pracownik otrzymuje rekompensatę w postaci dodatku.
W przypadku udzielenia czasu wolnego na wniosek pracownika, otrzymuje on za 1 godzinę pracy w godzinach nadliczbowych 1 godzinę wolną od pracy. Termin do wykorzystania czasu wolnego określany jest na podstawie uzgodnień między pracodawcą i pracownikiem. Natomiast jeśli udzielenie czasu wolnego następuje z inicjatywy pracodawcy – czyli w sytuacji gdy pracownik nie wystąpił z wnioskiem – termin udzielenia czasu wolnego musi mieć miejsce w tym samym okresie rozliczeniowym, w którym godziny nadliczbowe zostały przepracowane. W tej sytuacji rekompensata za 1 godzinę pracy wynosi 1,5 godziny wolnej od pracy.
Zobacz również: Jaki okres rozliczeniowy będą musieli stosować pracodawcy w 2012 roku
Podstawa prawna: Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy