Swoboda sumienia i wyznania to jedno z podstawowych praw człowieka. Zakazana jest w szczególności dyskryminacja ze względu na przynależność religijną. Możliwość uzyskania dnia wolnego od pracy przez osoby niebędący katolikami w celu obchodzenia świąt związanych z ich wyznaniem, stanowi gwarancję tej niezwykle ważnej zasady jaką jest wolność światopoglądowa.
Badanie CBOS przeprowadzone w listopadzie 2011 roku wykazało, że aż 95% mieszkańców Polski deklaruje się jako wyznawcy katolicyzmu. Nie dziwi więc, iż większość dni ustawowo wolnych od pracy wiąże się z celebrowaniem świąt uznawanych przez Kościół Rzymskokatolicki. Będą to na przykład: Boże Ciało, Święto Trzech Króli, pierwszy i drugi dzień Bożego Narodzenia, a także pierwszy i drugi dzień Wielkiejnocy.
Podstawa prawna
Zgodnie z art. 42 ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania osoby stanowiące mniejszość religijną mogą na własną prośbę uzyskać zwolnienie od pracy lub nauki na czas niezbędny do obchodzenia uznawanych przez nie świąt religijnych, zgodnie z wymogami danego wyznania. Kwestie szczegółowe reguluje natomiast Rozporządzenie Ministrów Pracy i Polityki Socjalnej oraz Edukacji Narodowej z dnia 11.03.1999 r. w sprawie zwolnień od pracy lub nauki osób należących do kościołów i innych związków wyznaniowych w celu obchodzenia świąt religijnych nie będących dniami ustawowo wolnymi od pracy
Jak to wygląda w praktyce?
Uprawnienie jakie przysługuje mniejszościom religijnym nie jest automatyczne. Elementem koniecznym jest skierowanie wniosku do pracodawcy. Musi to nastąpić przynajmniej na 7 dni przed planowanym zwolnieniem. Pracownik ma obowiązek odpracować ten dzień bez prawa do dodatkowego wynagrodzenia za pracę w dni ustawowo wolne od pracy lub pracę w godzinach nadliczbowych. Pracodawca z kolei powinien poinformować podwładnego o warunkach odpracowania, co najmniej na trzy dni przed zwolnieniem. Należy także wspomnieć, iż niezależnie od zwolnienia od pracy w celu obchodzenia własnych świąt religijnych, osoby takie, korzystają z dni ustawowo wolnych od pracy, na takiej samej zasadzie jak pozostali pracownicy.
W firmie świadczącej usługi fryzjerskie zatrudniony jest pracownik wyznający religię prawosławną. Drugi dzień prawosławnych świąt wielkanocnych przypada 16 kwietnia. Pomimo, iż nie jest to dzień ustawowo wolny od pracy, pracownik może wnioskować o przyznanie mu dnia wolnego. Nie ma znaczenia fakt, iż nie będzie on także pracował w drugi dzień świąt wielkanocnych obchodzonych w kościele katolickim.
Może się również zdarzyć tak, że w danym wyznaniu święto religijne przypadać będzie w konkretnym dniu każdego tygodnia. Wtedy opisany wyżej przywilej nie przysługuje pracownikowi. Rozwiązaniem może być natomiast ustalenie dla takiej osoby indywidualnego rozkładu czasu pracy.
Kto może żądać dodatkowego dnia wolnego?
Ważnym jest, że z uprawnienia do żądania dodatkowego dnia wolnego od pracy skorzystać mogą tylko członkowie takich grup religijnych, które mają status kościoła lub związku wyznaniowego. Rejestr powyższych prowadzony jest przez ministra spraw wewnętrznych i administracji.
Wniosek o wpis de rejestru przysługuje co najmniej 100 obywatelom polskim, posiadającym pełną zdolność do czynności prawnych. Uzyskanie wpisu poprzedza złożenie deklaracji o utworzeniu kościoła lub innego związku wyznaniowego.
Przykłady konkretnych wyznań
Prawosławni- mają prawo do obchodzenia świąt religijnych również według kalendarza juliańskiego. Są to: 7 stycznia – pierwszy dzień świąt Bożego Narodzenia, 8 stycznia – drugi dzień świąt Bożego Narodzenia, 19 stycznia – Chrzest Pański, 7 kwietnia – Zwiastowanie Najświętszej Maryi Panny, drugi dzień Wielkiejnocy, 19 sierpnia – Przemienienie Pańskie oraz 28 sierpnia – Zaśnięcie Najświętszej Maryi Panny.
Ewangelicy- o zwolnienie od pracy mogą wnioskować w następujące dni: Wielki Piątek – Pamiątka Śmierci Chrystusa Pana, Święto Wniebowstąpienia Chrystusa Pana oraz 31 października – Święto Reformacji.
Adwentyści Dnia Siódmego- świętem adwentystycznym jest każda sobota. Na prośbę pracownika pracodawca ustala dla niego indywidualny rozkład czasu pracy.
Członkowie gmin żydowskich- osoby należące do gmin żydowskich mają prawo do zwolnień od pracy na czas obejmujący następujące święta religijne:
Nowy Rok – 2 dni, Dzień Pojednania – 1 dzień, Święto Szałasów – 2 dni, Zgromadzenie Ósmego Dnia – 1 dzień, Radość Tory – 1 dzień, Pesach – 4 dni oraz Szawuot – 2 dni. Terminy tych świąt określane są według kalendarza żydowskiego.