Nowe obowiązki pracodawcy z zakresu bhp. Nowe przepisy już obowiązują

• Nowelizacja Kodeksu pracy w zakresie bhp
• Nowe rozporządzenie już obowiązuje
• Obowiązki pracodawcy związane z pracami przy użyciu substancji szkodliwych
• Co to są substancje reprotoksyczne

Nowelizacja Kodeksu pracy w zakresie bhp

29 czerwca 2024 r. weszła w życie nowelizacja Kodeksu pracy wdrażająca do polskiego systemu prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/431 z dnia 9 marca 2022 r. zmieniającej dyrektywę 2004/37/WE w sprawie ochrony pracowników przed zagrożeniem dotyczącym narażenia na działanie czynników rakotwórczych lub mutagenów podczas pracy. Dyrektywa rozszerza wykaz szkodliwych czynników o substancje reprotoksyczne, czyli szkodliwe m.in. dla płodności i funkcji seksualnych. 

Nowelizacja polegała na zmianie art. 222 Kodeksu pracy, dotyczącego ochrony przed substancjami rakotwórczymi i mutagennymi. Rozszerzono katalog substancji oraz umożliwiono wydanie rozporządzenia w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym w środowisku pracy.

Nowe rozporządzenie już obowiązuje

Na podstawie znowelizowanego art. 222 Kodeksu pracy zostało wydane rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2024 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym w środowisku pracy (DZ.U. z 2024 r. poz. 1126).

Obowiązujące od 28 lipca 2024 r. rozporządzenie określa:

• wykaz substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym i sposób ich rejestrowania; 
• sposób prowadzenia rejestru prac, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym;
• sposób prowadzenia rejestru pracowników zatrudnionych przy pracach, o których mowa w poprzednim punkcie; 
• wzory dokumentów dotyczących poziomu narażenia pracowników na substancje chemiczne, ich mieszaniny, czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym oraz sposób przechowywania i przekazywania tych dokumentów do podmiotów właściwych do rozpoznawania lub stwierdzania chorób zawodowych; 
• szczegółowe warunki ochrony pracowników przed zagrożeniami spowodowanymi przez substancje chemiczne, ich mieszaniny, czynniki lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym; 
• warunki i sposób monitorowania stanu zdrowia pracowników zatrudnionych przy pracach, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym.

Obowiązki pracodawcy związane z pracami przy użyciu substancji szkodliwych

Pracodawca zatrudniający pracownika przy pracach, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym, zobowiązany został do wykonywania pomiarów tych substancji chemicznych, mieszanin lub czynników.

Pracodawca powinien zapewnić, aby wytwarzanie i używanie czynnika o działaniu rakotwórczym lub mutagennym lub substancji reprotoksycznej, w miarę istnienia technicznych możliwości, odbywało się w systemie zamkniętym.

Ponadto w przypadku używania czynników o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub substancji reprotoksycznej, pracodawca w szczególności: 

• projektuje tak procesy pracy i środki kontroli technicznej, aby uniknąć powstawania czynników o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub substancji reprotoksycznych w miejscu pracy lub ograniczyć ich powstawanie do minimum; 
• usuwa czynniki o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub substancje reprotoksyczne w miejscu ich powstawania, do miejscowego wyciągu lub do ogólnego systemu wentylacji, w należyty sposób i zgodnie z wymogami ochrony zdrowia i środowiska; 
• stosuje właściwe metody i procedury pracy w celu wczesnego wykrywania nadmiernego zagrożenia powstałego w wyniku nieprzewidywalnego zdarzenia lub wypadku; 
• stosuje środki ochrony zbiorowej lub – tam, gdzie nie można uniknąć narażenia na działanie czynników o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub substancji reprotoksycznych za pomocą innych środków – środki ochrony indywidualnej; 
• odgranicza miejsca zagrożone i stosuje odpowiednie znaki ostrzegawcze, włącznie ze znakami ,,zakaz paleniaˮ, w miejscach, w których pracownicy są lub mogą być narażeni na działanie czynników o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub substancji reprotoksycznych; 
• stosuje sposoby bezpiecznego gromadzenia, przechowywania i usuwania odpadów, włącznie z zastosowaniem pojemników szczelnie zamkniętych i oznakowanych w sposób czytelny i widoczny.

Ponadto pracodawca prowadzi:

• rejestr prac, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w  kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym;
• rejestr pracowników zatrudnionych przy pracach, których wykonywanie powoduje konieczność pozostawania w kontakcie z substancjami chemicznymi, ich mieszaninami, czynnikami lub procesami technologicznymi o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym.

W przypadku rozpoznania lub podejrzenia u pracownika zmian w stanie zdrowia, stwarzających podejrzenie, że powstały w wyniku narażenia na działanie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym, mutagennym lub reprotoksycznym, pracodawca, na wniosek lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami obowiązany jest zlecić przeprowadzenie dodatkowych badań stanu zdrowia innych pracowników narażonych w podobny sposób, dokonać weryfikacji uprzedniej oceny tego narażenia. W razie potrzeby pracodawca powinien zastosować odpowiednie dodatkowe środki zapobiegawcze. 

Co to są substancje reprotoksyczne

Substancje reprotoksyczne to substancje, które mogą wywierać niekorzystny wpływ na funkcje seksualne i płodność u dorosłych mężczyzn i kobiet, a także na rozwój potomstwa. Podobnie jak w przypadku czynników rakotwórczych lub mutagenów, substancje reprotoksyczne wzbudzają szczególnie duże obawy, ponieważ mogą mieć poważne i nieodwracalne skutki dla zdrowia pracowników i ich potomstwa. Dlatego należy chronić pracowników przed substancjami o takim działaniu.

Substancje te występują przede wszystkim przy produkcji i stosowaniu pestycydów, produkcji i przetwórstwie tworzyw sztucznych, w przemyśle gumowym, farmaceutycznym, metalurgicznym, kosmetycznym. Występują także w budownictwie, w placówkach ochrony zdrowia, w zakładach fryzjerskich, kosmetycznych i warsztatach samochodowych.