Większa liczba samochodów hybrydowych to nowe wyzwanie dla warsztatów samochodowych w zakresie bhp
W Norwegii po raz pierwszy zakupiono więcej aut elektrycznych niż tradycyjnych, podaje Associated Press. Tymczasem w Polsce wzrasta popyt na samochody z napędem hybrydowym, których sama Toyota sprzedała już ponad 40 tysięcy. Czy za tym trendem podąża sektor usług serwisowych?
16 205 kupionych hybryd w ciągu 9 miesięcy
Rok 2016 był dla rynku motoryzacyjnego w Polsce przełomowy, bowiem sprzedano wówczas o 50 proc. więcej pojazdów hybrydowych niż w roku 2015. Aktualny wzrost popytu na auta z napędem hybrydowym potwierdza najnowszy raport Instytutu Badań Rynku Motoryzacyjnego Samar. Zgodnie z tym badaniem w ciągu pierwszych III kwartałów 2018 roku w Polsce zarejestrowano ponad 16,5 tys. takich samochodów, czyli o ponad 35 proc. więcej niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Oznacza to, że już po III kwartale wynik sprzedażowy był niewiele mniejszy za cały rok 2017. Raport za ten sam okres przygotowany przez KPMG oraz Polski Związek Przemysłu Motoryzacyjnego podaje, że w ciągu dziewięciu miesięcy 2018 roku sprzedano 16 205 hybryd. Te wyniki skłaniają coraz więcej warsztatów samochodowych do otwarcia się na potrzeby kierowców aut hybrydowych.
Mniej usterek i tańsze naprawy
Samochody z napędem hybrydowym, będące etapem przed samochodami elektrycznymi, stają się coraz bardziej powszechne i to nie tylko w autach osobowych, ale również dostawczych oraz ciężarowych. Ich zaletą oprócz przyjazności dla środowiska jest niższa awaryjność w porównaniu do ich standardowych odpowiedników. W dodatku ich przegląd jest tańszy – brak takich części jak pasek klinowy, sprzęgło cierne, rozrusznik i alternator obniżają koszty serwisu. Cena wzrasta dopiero w wypadku uszkodzenia baterii i urządzeń wysokonapięciowych. Najczęstszymi usterkami w samochodach hybrydowych, z którymi muszą poradzić sobie mechanicy, są między innymi uszkodzenia instalacji elektrycznej oraz niesprawność baterii trakcyjnej. Auto jest bezpieczne, gdyż zastosowano w nim nowatorskie rozwiązania techniczne nadzorowane mi.in. przez komputery pokładowe. Oczywiście żeby sprostać takim zadaniom warsztat, rozszerzający swój serwis o obsługę samochodów z napędem hybrydowym powinien posiadać odpowiednie wyposażenie, jednak kluczowa jest przede wszystkim kwestia zatrudniania wykwalifikowanych pracowników.
Polecamy: RODO Jak przygotować się do kontroli
Wyposażenie stanowisk warsztatowych
Stanowisko warsztatowe oprócz podstawowego wyposażenia powinno być dostosowane do obsługi samochodów elektrycznych i hybrydowych oraz posiadać instrukcje stanowiskowe, również z zakresu wysokich napięć (HV). Należy wykonać ocenę zagrożeń i odpowiednio zorganizować stanowiska warsztatowe oraz odpowiednio je wyposażyć. A konieczne są specjalistyczne narzędzia, wyspecjalizowany sprzęt pomiarowy oraz dodatkowe wyposażenie bhp. Oprócz tego nie może zabraknąć narzędzi z ochroną izolacyjną, taśm i mat izolacyjnych, miernika uniwersalnego z dopuszczeniem do 750V prądu stałego, i tym podobnych. Ponadto należy zapewnić dostęp do sorbentu, wiążącego chemikalia na wypadek wycieku z akumulatorów. Jest to ważne ze względu na akumulatory Litowo-Jonowe (Li-Ion), posiadające organiczny elektrolit, który w przypadku jego wydostania się może być usuwany przez pracowników ze specjalistycznym wyposażeniem.
Przy wykonywaniu prac naprawczych bądź serwisowych pojazdów z napędem hybrydowym powinna być zablokowana możliwość ponownego włączenia wyłączonych wcześniej obwodów HV – najprościej jest, gdy mechanik zabierze do kieszeni jeden ze zworników obwodów HV lub gdy założy blokadę mechaniczną. Sąsiadujące urządzenia pojazdu powinny być zabezpieczone taśmą izolacyjną lub przykryte materiałem izolacyjnym. Zaleca się, aby była zapewniona asysta drugiej osoby, a samo stanowisko być wydzielone i odpowiednio oznaczone.
Środki ochrony indywidualnej
W zakres tego sprzętu niezbędnego w warsztatach samochodowych obsługujących kierowców aut hybrydowych wchodzą atestowane izolacyjne rękawice, obuwie, fartuch oraz osłona twarzy i ochrona dróg oddechowych. W pobliżu powinno być stanowisko do przemywania oczu. Odzież roboczą i ochronną należy dobierać nie tyle do warsztatu samochodowego, ale do stanowisk pracy, jakie występują w danym warsztacie i zakresu wykonywanych w nim prac. Podstawą jest znajomość czynności wykonywanych w warsztacie samochodowym i stosowanych technologii, materiałów oraz maszyn, urządzeń i narzędzi. Mechanicy mają kontakt z substancjami, które mogą nie tylko brudzić, ale mogą również być niebezpieczne dla zdrowia. Oprócz tego narażeni są na szereg urazów mechanicznych. Upadek z wysokiej platformy, wpadnięcie do kanału rewizyjnego, zranienie narzędziami i urządzeniami wykorzystywanymi w warsztacie samochodowym i to niektóre z zagrożeń.
Należy mieć na uwadze również, że Kodeks pracy nakazuje pracodawcy dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach, jeżeli:
- odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu,
- jest to niezbędne ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.
Pracodawca musi zadbać również, aby odzież oraz obuwie posiadały właściwości ochronne i użytkowe. Natomiast na pracowników nakłada obowiązek używania przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem.
Środki ochrony indywidualnej, o których mowa w przepisach muszą spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności, które określone zostały w odrębnych przepisach. Środki ochrony indywidualnej mają przede wszystkim chronić pracownika i minimalizować ryzyko uszkodzeń ciała. Warto przypomnieć, że zgodnie z art. 237 Kodeksu pracy Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania się tymi środkami.
Szkolenia pracowników
Mechanik powinien przejść specjalne szkolenia oparte o instrukcje producenta i zdobyć uprawnienia do pracy przy urządzeniach elektrycznych – SEP do 1kV, wydawane przez Stowarzyszenie Elektryków Polskich. Ponadto serwis oferujący naprawę hybryd powinien mieć w swojej kadrze wykwalifikowanych elektryków oraz mechatroników, posiadających wiedzę i umiejętności diagnostyki i naprawy wysokonapięciowych układów elektrycznych (HV). Standardowe szkolenie wymaga nie tylko zapoznania pracowników ze specyfiką budowy hybrydy, ale przede wszystkim przekazania im podstawowych zasad zachowania bezpieczeństwa podczas serwisowania, tak aby po zakończeniu każdy pracownik miał niezbędną wiedzę teoretyczną z zakresu bezpiecznej eksploatacji i naprawy urządzeń i instalacji elektrycznych. W końcu będzie on miał styczność z prądem o wartości do 350A i napięciu nawet 750V. Ponadto producenci samochodów nie zawsze udostępniają dokumentację techniczną, a w polskich warunkach do serwisów trafiają zazwyczaj samochody po upływie okresu gwarancyjnego lub po naprawach powypadkowych.
Wraz ze szkoleniem ogólnym co do obsługi pojazdów i ich napraw, pracownicy warsztatów zajmujących się hybrydami przechodzą szkolenia specjalistyczne do pracy z urządzeniami wysokonapięciowymi, jak i z urządzeniami pod napięciem. Również z zakresu udzielania pierwszej pomocy, która kieruje się specyficznymi zasadami dla stanowisk warsztatowych z urządzeniami HV.
Są organizacje, które widząc potrzebę takich szkoleń podejmują się ich prowadzenia dla współpracujących z nimi warsztatów. Zajmują się tym przede wszystkim firmy serwisowe oraz dostawcy urządzeń, jak na przykład firma Inter Cars lub Centrum Szkoleniowe BOSH. Wśród tematów szkoleń można wymienić między innymi „Technikę Hybrydową” czy „ Technikę Hybrydową – Monografia Toyoty Prius” oraz szkolenie dla mechaników samochodowych do uzyskania uprawnień SEP do 1kV. Tematyka elektro-mobilności jest też uwzględniana w szkoleniach i nauce uczniów niektórych szkół samochodowych. W ramach współpracy z producentami i dostawcami części zamiennych otrzymują one nowoczesny sprzęt do napraw i diagnostyki usterek samochodowych.
Potencjalne zagrożenia
Przestrzeganie zasad bhp przy serwisie hybryd jest tym istotniejsze, iż błąd może się skończyć zapaleniem samochodu, a w skrajnych przypadkach – podpaleniem człowieka.
Zagrożeniem dla osób, które wejdą w kontakt z urządzeniami elektrycznymi są:
- występowanie wysokich napięć i wysokich prądów, a te przy wartościach:
- 5mA – powodują mrowienie
- 10mA – powodują skurcze, trudności w odłożeniu narzędzi
- 50mA – powodują migotanie komór serca, bezdech
- 80mA – powodują zagrożenia śmiertelne
- występowanie łuku elektrycznego (poparzenia, wzrok)
- występowanie oparów trujących (zagrożone drogi oddechowe)
- zagrożenia wtórne jak skaleczenia, urazy kończyn etc.
Właśnie dlatego do podstawowych zasad bezpieczeństwa w serwisie hybryd jest praca w asyście kolegi oraz dbałość o odpowiedni strój i rękawice ochronne. Warto również zwrócić uwagę na stan bezpieczników i zabezpieczeń producenckich. Po każdej naprawie należy sprawdzić ciągłość przewodów i stan ich izolacji. Z kolei podczas napraw blacharsko-lakierniczych należy postępować zgodnie z procedurą odłączania wysokiego napięcia, udostępnioną przez producenta.
Pomoc w trakcie kolizji
Często warsztaty mogą znaleźć się w sytuacji konieczności działania w przypadku wystąpienia uszkodzenia czy kolizji pojazdu hybrydowego. Wówczas podstawowym działaniem jest ratowanie osób. Aby tego dokonać trzeba ocenić możliwość dostępu do nich. Samo dotknięcie uszkodzonego pojazdu może być niebezpieczne dla ratowników ze względu na możliwość uszkodzenia obwodów elektrycznych i wystąpienia wysokiego napięcia na obudowie auta, na jego karoserii. Trzeba rozpoznać z jakim autem mamy do czynienia. Można to ocenić po oznaczeniu na karoserii, po oznaczeniach na desce rozdzielczej, po pomarańczowym kolorze izolacji przewodów wysokiego napięcia.
Trzeba pamiętać, że zastosowane w pojazdach hybrydowych akumulatory HV mogą osiągać temperaturę do ok. 80 stopni, a to może doprowadzić do samozapłonu. Ważne jest też, aby wiedzieć, że odłączenie akumulatorów od instalacji auta nie powoduje zaniku napięcia w instalacji – czas rozładowania zajmuje do 12 minut. Również w autach tych są rozwiązania polegające na zasilaniu wielu układów komfortu pojazdu z instalacji wysokonapięciowej. I to też stwarza zagrożenie dla obsługi.
Podsumowanie
Rośnie ilość używanych pojazdów z napędem hybrydowym i dlatego coraz większa liczba warsztatów samochodowych będzie musiała przystosować się i zdobyć odpowiednie kwalifikacje do ich serwisowania oraz napraw. Jest to wyzwanie zarówno dla właścicieli warsztatów, jak i dla pracowników. Dla właścicieli zachodzi potrzeba odpowiedniego urządzenia i wyposażenia stanowisk naprawczych, a dla pracowników potrzeba szkolenia się i podwyższania swoich kwalifikacji. Jednak w realizacji tych wyzwań jest rosnące zrozumienie i wsparcie ze strony producentów pojazdów oraz blisko współpracujących z warsztatami dostawców części zamiennych.
Podstawa prawna:
- art. 237; art. 211. pkt 4.; art. 237; art. 237 Kodeksu Pracy;
- Załącznik Nr 2 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2003r. nr 169, poz. 1650 ze zm.);
- Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz.U. nr 259, poz. 2173).