Okresowe i kontrolne badania lekarskie
Zgodnie z art. 229 § 2 Kodeksu pracy pracownik podlega okresowym badaniom lekarskim. W przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą, pracownik podlega ponadto kontrolnym badaniom lekarskim w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku. Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.
Urlop wypoczynkowy bezpośrednio po chorobie trwającej dłużej niż 30 dni a badania kontrolne
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 marca 2008 r., II PK 214/07, orzekł, że nie jest sprzeczne z przepisami prawa pracy (art. 165 § 1 i art. 229 § 2 k.p.) rozpoczęcie zaplanowanego urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po ustaniu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą pracownika, która trwała dłużej niż 30 dni. W uzasadnieniu powyższego orzeczenia SN wskazał, że celem kontrolnych badań lekarskich, którym ma zostać poddany pracownik po trwającej dłużej niż 30 dni chorobie jest wskazanie, że pracownik ten jest zdolny do kontynuowania pracy na danym stanowisku. Urlop wypoczynkowy zaś polega na niewykonywaniu pracy. Nie można więc uznać, że niezbędnym warunkiem rozpoczęcia urlopu jest przeprowadzenie kontrolnych badań lekarskich. Badania te są niezbędne przed dopuszczeniem do wykonywania pracy, natomiast nieprzeprowadzenie ich przed urlopem nie pozostaje w sprzeczności z istotą urlopu wypoczynkowego.
Polecamy: Urlopy wypoczynkowe. Pytania i odpowiedzi.
Urlop wypoczynkowy bezpośrednio po urlopie macierzyńskim/rodzicielskim a badania kontrolne
Pogląd ten podzielił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 marca 2011 r., II PK 240/10, w którym stwierdził, że z treści art. 229 § 2 k.p. nie można wywodzić obowiązku przedstawienia orzeczenia o zdolności do pracy przez pracownicę rozpoczynającą urlop wypoczynkowy po urlopie macierzyńskim (art. 163 § 3 k.p.) wykorzystanym bezpośrednio po zakończeniu okresu niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni. Zdaniem Sądu obowiązek pracodawcy skierowania pracownika na badania wynikający z art. 229 § 2 k.p. wiąże się z kwestią bezpieczeństwa i higieny pracy. Dopuszczenie do wykonywania pracy pracownika po długiej chorobie bez potwierdzenia zachowania zdolności do pracy byłoby obciążone ryzykiem z punktu widzenia bezpiecznego wykonywania pracy. Odnosi się to zatem do sytuacji, w której po okresie choroby pracownik ma faktycznie świadczyć pracę. W takich wypadkach dopuszczenie do pracy powinno poprzedzić badanie lekarskie. W sytuacji natomiast, gdy bezpośrednio po zakończeniu zwolnienia chorobowego, a w tym przypadku urlopu macierzyńskiego, pracownik rozpoczyna urlop wypoczynkowy, o żadnym zagrożeniu dla bezpieczeństwa pracy nie może być mowy.
Zgodnie z powyższym należałoby przyjąć, iż przeprowadzenie badań kontrolnych nie jest warunkiem udzielenia pracownikowi urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po zakończeniu urlopu rodzicielskiego, poprzedzonego okresem niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni. Obowiązkiem pracodawcy jest natomiast skierować pracownika na takie badania przed dopuszczeniem do pracy.
Umowa pracodawcy z podstawową jednostką służby medycyny pracy
Zgodnie z art. 12 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy, badania okresowe, wstępne i kontrolne pracowników są wykonywane na podstawie pisemnej umowy zawartej przez podmiot obowiązany do ich zapewnienia – pracodawcę z podstawową jednostką służby medycyny pracy. Pracodawca kieruje pracownika na badania do placówki, z którą zawarł umowę, a obowiązkiem pracownika jest poddanie się badaniom we wskazanej przez pracodawcę jednostce medycyny pracy.
Pytanie 1.
Czy badania kontrolne mogą być wykonane pierwszego dnia pracy po powrocie z urlopu wypoczynkowego wykorzystanego bezpośrednio po nieobecności w pracy dłuższej niż 30 dni z powodu choroby pracownika lub bezpośrednio po urlopie macierzyńskim i rodzicielskim?
Badania mogą zostać wykonane pierwszego dnia po powrocie do pracy z urlopu wypoczynkowego. Po uzyskaniu orzeczenia lekarskiego pracownik powinien przedstawić je pracodawcy. Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.
Pytanie 2.
Czy pracodawca powinien zwrócić pracownikowi koszty badań kontrolnych przeprowadzonych w podmiocie innym niż ten, z którym pracodawca ma podpisaną umowę?
Pracodawca nie ma obowiązku zwracać pracownikowi kosztów badań wykonanych z własnej inicjatywy pracownika. Wykonanie takich badań nie zwalnia pracodawcy z obowiązku skierowania pracownika na badania do placówki, z którą zawarł umowę.