Dorabianie na zwolnieniu lekarskim: zyskaj od ZUS i pracodawcy [PROJEKT]

• Czy można pracować na L4 2025?
• Czym jest praca incydentalna?
• Dorabianie na zwolnieniu lekarskim/ L4 2025: zyskaj od ZUS i pracodawcy [PROJEKT]
• Kiedy wejdzie w życie ustawa?

Dorabianie na zwolnieniu lekarskim: zyskaj od ZUS i pracodawcy - już za jakiś czas będzie to możliwe. Wszystko za sprawą projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw.

Czy można pracować na L4 2025?

Jeśli obecnie pracujesz podczas L4, możesz stracić wynagrodzenie chorobowe lub zasiłek, a pracodawca może rozwiązać z Tobą umowę bez zachowania okresu wypowiedzenia. Co więc można robić podczas zwolnienia lekarskiego? Obecnie niewiele, ale od 2025 roku sytuacja może się diametralnie zmienić. Dlaczego? Według projektu ustawy możliwe będzie wykonywanie pracy incydentalnej, która nie koliduje z procesem regeneracji i powrotu do zdrowia. Na razie o tym, co można robić podczas L4, decyduje rodzaj schorzenia oraz kod na zwolnieniu lekarskim wskazujący na niezdolność do pracy. Jeśli na zwolnieniu znajduje się kod numer 2, oznacza to, że "chory może chodzić". Oczywiście ubezpieczony nie może podejmować wszelkich aktywności ani przebywać w dowolnych miejscach. Jeśli podczas L4 wykonuje się czynności niezgodne z celem zwolnienia lekarskiego, ZUS może nawet odebrać zasiłek. Problem polega jednak na tym, że sądy i ZUS różnie interpretują podobne sytuacje. Przepisy muszą więc zostać zmienione, ujednolicone i doprecyzowane, aby wyeliminować nierówność w sytuacji ubezpieczonych.

Czym jest praca incydentalna?

Niezdolność do pracy nie oznacza, że nie można podejmować żadnej pracy. Już w 2013 roku sąd wypowiedział się na temat pracy incydentalnej podczas zwolnienia lekarskiego. Na projekt i zmiany przepisów musieliśmy jednak długo czekać. Jak wskazał Sąd Najwyższy: jedynie sporadyczna, wymuszona okolicznościami aktywność zawodowa, taka jak udział w posiedzeniach rady nadzorczej spółdzielni mieszkaniowej, może usprawiedliwiać zachowanie prawa do zasiłku chorobowego. W innych przypadkach, gdy ubezpieczony faktycznie wykonuje pracę zarobkową w okresie niezdolności do pracy, nie przysługuje mu zasiłek, lecz wynagrodzenie.

W kilku orzeczeniach zwrócono uwagę, że utrata prawa do zasiłku chorobowego dotyczy tylko okresu objętego zaświadczeniem lekarskim, w którym podjęto pracę zarobkową, a nie całego okresu zasiłkowego. Istnieje jednak inna linia orzecznicza, według której każda aktywność przynosząca dochód jest traktowana jako praca zarobkowa. Nawet wykonywanie zwykłych czynności wynikających ze stosunku pracy w czasie stwierdzonej niezdolności do tej pracy, bez prawa do wynagrodzenia, jest uważane za pracę zarobkową (zob. wyrok SN z 25.4.2013 r., I UK 606/12, Legalis; SN z 6.2.2008 r., II UK 10/07, OSNP 2009, Nr 9–10, poz. 123; SN z 20.1.2005 r., I UK 154/04, OSNP 2005, Nr 19, poz. 307; wyr. TK z 25.2.2014 r., SK 18/13, OTK-A 2014, Nr 2, poz. 15). Właśnie ze względu na różne interpretacje tych przepisów istnieje potrzeba ich zmiany, ujednolicenia i doprecyzowania, aby zapewnić równe traktowanie ubezpieczonych.

Dorabianie na zwolnieniu lekarskim/ L4 2025: zyskaj od ZUS i pracodawcy [PROJEKT]

Propozycja przepisów jest dokładnie taka:

"W ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2023 r. poz. 2780), wprowadza się następujące zmiany: 1) w art. 17: a) ust. 1 otrzymuje brzmienie:

„1. Ubezpieczony traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia od pracy w przypadku, gdy w okresie orzeczonej niezdolności do pracy:

1) wykonuje pracę zarobkową lub

2) podejmuje aktywność niezgodną z celem tego zwolnienia, lub

3) przebywa w innym miejscu niż wskazane w tym zwolnieniu, lub zawiadomieniu, o którym mowa w art. 59 ust. 5e, jako adres pobytu w okresie niezdolności do pracy, chyba że udokumentuje, że nieobecność ta była uzasadniona względami zdrowotnymi lub koniecznością podjęcia czynności incydentalnych, których podjęcia w okresie zwolnienia od pracy wymagają istotne okoliczności.”,

b) po ust. 1 dodaje się ust. 1a–1d w brzmieniu:

„1a. Pracą zarobkową, o której mowa w ust. 1 pkt 1, jest każda czynność mająca charakter zarobkowy, niezależnie od stosunku prawnego będącego podstawą jej wykonania, z wyłączeniem czynności incydentalnych, których podjęcia w okresie zwolnienia od pracy wymagają istotne okoliczności.

1b. Aktywnością niezgodną z celem zwolnienia od pracy, o której mowa w ust. 1 pkt 2, są wszelkie działania utrudniające lub wydłużające proces leczenia lub rekonwalescencję, z wyłączeniem zwykłych czynności dnia codziennego lub czynności incydentalnych, których podjęcia w okresie zwolnienia od pracy wymagają istotne okoliczności.

1c. Miejscem wskazanym w zwolnieniu lub zawiadomieniu może być adres pobytu w innym państwie, jeżeli uzasadnione to jest zaleceniami lekarza lub innymi istotnymi okolicznościami, chyba że Zakład Ubezpieczeń Społecznych ma możliwość zlecenia przeprowadzenia kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnienia w tym państwie na mocy przepisów odrębnych.

1d. W przypadku spełniania warunków do podlegania ubezpieczeniom społecznym z co najmniej dwóch tytułów do tych ubezpieczeń, niezdolność do pracy z powodu choroby dotyczy każdego z tych tytułów, chyba że wystawiający zwolnienie od pracy wskaże w orzeczeniu, że praca zarobkowa w ramach określonego tytułu może być wykonywana z uwagi na rodzaj tej pracy.”,

c) uchyla się ust. 3,

d) dodaje się ust. 4 w brzmieniu:

„4. Zasady określone w ust. 1–3 stosuje się odpowiednio do osoby uprawnionej do zasiłku chorobowego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego.”.

Jak czytamy w uzasadnieniu do projektu: "(…) problemem jest brak szczegółowego uregulowania w ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2023 r. poz. 2780) przesłanek utraty prawa do zasiłku chorobowego. Zgodnie z art. 17 ust. 1 tej ustawy ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Przepis ten ma odpowiednie zastosowanie również do świadczenia rehabilitacyjnego i zasiłku opiekuńczego. Dotychczasowa praktyka pokazuje, że brak zdefiniowania w ustawie pojęć „wykonywanie pracy zarobkowej” oraz „wykorzystywanie zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia” powoduje problemy interpretacyjne. Dodatkowo osoby korzystające ze zwolnienia lekarskiego często nie mają wiedzy w jakim miejscu mogą przebywać na tym zwolnieniu oraz czy mogą w jego trakcie wyjechać za granicę, np. w celu kontynuowania leczenia. Ponadto obecnie osoby pracujące w kilku różnych firmach nie mają możliwości świadczenia pracy na rzecz jednej z nich i jednoczesnego pobierania świadczenia z tytułu choroby u innego pracodawcy, nawet gdy są to prace różnego rodzaju i stan zdrowia pozwala na wykonywanie danej pracy. Zgodnie z obowiązującymi przepisami ubezpieczony zatrudniony jednocześnie u kilku pracodawców otrzymuje zwolnienie lekarskie z każdego tytułu ubezpieczenia. Praca na rzecz jednego pracodawcy, przy jednoczesnym przebywaniu na zwolnieniu u innego pracodawcy, powoduje utratę prawa do zasiłku za cały okres tego zwolnienia. Zatem dla chorego pracownika oznacza to, że u żadnego pracodawcy nie może pracować w czasie trwania zwolnienia. Tymczasem ubezpieczeni często skarżą się na takie rozwiązanie i podnoszą, że charakter pracy i stan zdrowia oraz wymogi wynikające z zakresu obowiązków pracowniczych (zatrudnienie u niektórych/pozostałych pracodawców), nie zawsze uniemożliwia jakąkolwiek pracę.".

Kiedy wejdzie w życie ustawa?

W projekcie ustawy przewiduje się, że przepisy dotyczące kontroli prawidłowego wykorzystania zwolnień lekarskich wejdą w życie 1 stycznia 2025 roku. Już teraz wiadomo, że ten termin nie zostanie dotrzymany, jednak ogólnie rzecz biorąc, rok 2025 jest realnym terminem.