Aby wszcząć egzekucję nie wystarczy skierować do komornika wniosek o wszczęcie egzekucji. Należy dodatkowo do wniosku dołączyć tytuł wykonawczy. Tytuł wykonawczy to jeden z dokumentów wymienionych w k.p.c. zaopatrzony w klauzulę wykonalności.
Tytuł egzekucyjny
Tytułami egzekucyjnymi, zgodnie z art. 777 k.p.c., są:
- orzeczenie sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu,
- ugoda zawarta przed sądem,
- orzeczenie referendarza sądowego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu,
- wyrok sądu polubownego lub ugoda zawarta przed takim sądem;
- ugoda przed mediatorem,
- inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej;
- akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub uiszczenia rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilościowo w akcie oznaczonych, albo też obowiązek wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, lokalu, nieruchomości lub statku wpisanego do rejestru gdy termin zapłaty, uiszczenia lub wydania jest w akcie wskazany;
- akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej do wysokości w akcie wprost określonej albo oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, gdy akt określa warunki, które upoważniają wierzyciela do prowadzenia przeciwko dłużnikowi egzekucji na podstawie tego aktu o całość lub część roszczenia, jak również termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności;
- akt notarialny, w którym właściciel nieruchomości albo wierzyciel wierzytelności obciążonych hipoteką, niebędący dłużnikiem osobistym, poddał się egzekucji z obciążonej nieruchomości albo wierzytelności, w celu zaspokojenia wierzyciela hipotecznego, jeżeli wysokość wierzytelności podlegającej zaspokojeniu jest w akcie określona wprost albo oznaczona za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, i gdy akt określa warunki, które upoważniają wierzyciela do prowadzenia egzekucji o część lub całość roszczenia, jak również wskazany jest termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności.
Jak zatem widać tytułami egzekucyjnymi są przede wszystkim różnego rodzaju orzeczenia sądu (wyroki, nakazy zapłaty w postępowaniu nakazowym, nakazy zapłaty w postępowaniu upominawczym, wyroki zaoczne, postanowienia podlegające wykonalności) a także wszelkiego rodzaju ugody oraz rozstrzygnięcia sądów polubownych. Oddzielną kategorią tytułów egzekucyjnych są akty notarialne zaopatrzone w stosowna klauzulę (tzw. klauzula siódemkowa).
Nie wymienionym w k.p.c. tytułem wykonawczym jest bankowy tytuł wykonawczy. Jest to dokument wystawiany przez bank na podstawie ich ksiąg.
Właściwość sądu
Samo postępowanie klauzulowe rozpoczyna się na wniosek pochodzący od jednej ze stron. Wniosek składa strona wygrywająca, a więc strona na rzecz której zasądzono świadczenie. W przepisach prawa stronę tę określa się mianem wierzyciela.
Wniosek o nadanie klauzuli wykonalności kieruje się do sądu sąd pierwszej instancji, w którym sprawa się toczy. Jeżeli natomiast akta sprawy znajdują się w sądzie drugiej instancji to klauzulę może nadać również sąd wyższej instancji. Klauzuli nigdy nie nadaje Sąd Najwyższy.
Tytułom egzekucyjnym pochodzącym od sądu administracyjnego oraz innym tytułom klauzulę wykonalności nadaje sąd rejonowy właściwości ogólnej dłużnika. Jeżeli tej właściwości nie można ustalić, klauzulę nadaje sąd rejonowy, w którego okręgu ma być wszczęta egzekucja, a gdy wierzyciel zamierza wszcząć egzekucję za granicą - sąd rejonowy, w którego okręgu tytuł został sporządzony.
Warto bowiem wiedzieć, że klauzulę wykonalności nadają jedynie sądy powszechne.
Klauzulę wykonalności może nadać również referendarz sądowy. Nie może on jednak nadawać klauzul na rozszerzających skuteczność orzeczenia.
Przebieg
Sprawą o nadanie klauzuli wykonalności sąd zajmuje się niezwłocznie. Kodeks postępowania cywilnego daje sądowi na załatwienie tej sprawy maksimum 3 dni czasu. Tak więc po wpłynięciu wniosku wierzyciela sąd powinien rozpatrzyć sprawę w góra 3 dni. Niestety kodeks nie określa co się stanie jeżeli sąd nie rozpozna wniosku w tym terminie.
Trochę inaczej wygląda sytuacja gdy tytuł egzekucyjny został wydany w postępowaniu, które zostało lub mogło być wszczęte z urzędu. W takim wypadku sąd nadaje klauzulę wykonalności z urzędu.
Tak samo wygląda rzecz przy nadawaniu klauzul nakazom zapłaty. Sąd bowiem nadaje klauzulę wykonalności nakazowi zapłaty niezwłocznie po jego uprawomocnieniu się.
Sprawę o nadanie klauzuli wykonalności rozpoznaje sąd w składzie jednoosobowym.
Treść klauzuli
Klauzula wykonalności powinna zawierać stwierdzenie, że tytuł uprawnia do egzekucji, a w razie potrzeby oznaczać jej zakres.
Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, tytułom egzekucyjnym zasądzającym świadczenie w walutach obcych sąd nada klauzulę wykonalności ze zobowiązaniem komornika do przeliczenia zasądzonej kwoty na walutę polską według średniego kursu złotego w stosunku do walut obcych ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski w dniu poprzedzającym przekazanie należności wierzycielowi.
Treść klauzuli wykonalności określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości.
Zażalenie
Na postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności przysługuje zażalenie. Zażalenie może wnieść dłużnik i wierzyciel. Termin do wniesienia zażalenia biegnie dla wierzyciela od daty wydania mu tytułu wykonawczego lub postanowienia odmownego, dla dłużnika - od daty doręczenia mu zawiadomienia o wszczęciu egzekucji.