W przytoczonym przypadku można skorzystać z konstrukcji skargi pauliańskiej, która chroni wierzyciela przed działaniami dłużnika narażającymi go bezpośrednio na szkodę.
Według art. 527 § 1 kodeksu cywilnego przesłankami skargi pauliańskiej są:
- pokrzywdzenie wierzycieli przy spełnieniu dodatkowego warunku aby na skutek czynności prawnej dłużnika osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową,
- działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli,
- wiedza lub możliwość dowiedzenia się o tym przez osobę trzecią.
Niedogodnością dla wierzyciela może być fakt, że to on musi udowodnić istnienie tych przesłanek
W przypadku gdy osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie nie ma znaczenia czy wiedziała o pokrzywdzeniu wierzycieli. Wierzyciel nie musi wykazywać wiedzy osoby trzeciej.
Korzyścią majątkową bezpłatną jest np. darowizna.
Kiedy można ubezskutecznić działania dłużnika
Przedmiotem uznania za bezskuteczne mogą być tylko czynności prawne dokonane, natomiast zaskarżona może być tylko czynność prawna, której skutkiem jest zmniejszenie majątku dłużnika bądź dlatego, że z majątku tego coś znikło, bądź że do niego nie weszło (a powinno). Z tą zmianą w majątku dłużnika musi jednocześnie wiązać się uzyskanie korzyści majątkowej przez osobę trzecią. Korzyść ta może polegać na nabyciu rzeczy lub prawa albo na zwolnieniu z obowiązku.
Skutek w postaci pokrzywdzenia wierzycieli, należy oceniać nie według chwili dokonania czynności, lecz według chwili jej zaskarżenia. Pokrzywdzenie należy także oceniać z rzeczywistą niewypłacalnością dłużnika lub z jego niewypłacalnością w wyższym stopniu niż była przed dokonaniem zaskarżanej czynności. W opisanej wyżej sytuacji dłużnik stał się najprawdopodobniej całkowicie niewypłacalny ponieważ jego majątek nie wystarcza na pokrycie długów.
W przypadku niewypłacalność w wyższym stopniu w zasadzie każde istotne powiększenie niewypłacalności stanowi pokrzywdzenie wierzycieli.
Niewypłacalność można wykazać wszelkimi dowodami np. dowodami stwierdzającymi, iż dłużnik zaprzestał spłacania długów.
Świadomość pokrzywdzenia wierzyciela
Dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, gdy zdaje sobie sprawę, że wskutek dokonania czynności prawnej może spowodować niemożność zaspokojenia się wierzycieli z jego majątku. Świadomość pokrzywdzenia wierzycieli musi istnieć w chwili dokonywania czynności prawnej.
Pokrzywdzenie wierzycieli nie musi być zamiarem dłużnika. Wystarczy, możliwość przewidywania.
Osoby bliskie dłużnika są zawsze "podejrzane"
Jeżeli korzyść majątkową uzyskała osoba trzecia będąca w bliskim stosunku z dłużnikiem przyjmujemy, iż wiedziała ona o pokrzywdzeniu wierzyciela. Konieczne jest wykazanie przez wierzyciela, że osobę trzecią łączył z dłużnikiem stosunek bliskości w chwili dokonania czynności prawnej krzywdzącej wierzycieli. Wykazanie tej okoliczności zwalnia wierzyciela z udowodnienia, że osoba trzecia wiedziała o pokrzywdzeniu wierzycieli. Jednakże osoba ta może udowodnić, że mimo stosunku bliskości z dłużnikiem nie mogła wiedzieć o zamiarze dłużnika pokrzywdzenia wierzycieli.
Stosunek bliskości z reguły wynika z powiązań rodzinnych: pokrewieństwa, małżeństwa czy powinowactwa, chociaż pod uwagę należy wziąć sytuacje nieutrzymywania przez krewnych żadnych kontaktów.
Skutek skargi
Ochrona wierzyciela, którą zapewnia skarga pauliańska, sprowadza się do uznania czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela, który czynność zaskarżył. Oznacza to, że może on traktować rzeczy zbyte przez dłużnika, tak jakby nadal były jego własnością - co pozwala mu m.in. skutecznie przeprowadzić z nich egzekucję.