Przedawnienie
Każde roszczenie (czyli prawo do żądania określonego zachowania, lub zaniechania) po jakimś czasie się przedawnia. Ustawodawca (nie tylko nasz z resztą) doszedł do wniosku, iż prawa których nie dochodzi się przez długi czas , nie powinny korzystać z ochrony prawnej – obywatel powinien „pilnować swoich interesów”. Należy pamiętać , że to samo dotyczy również przestępstw – możliwość ich ścigania również się przedawnia.
Okres przedawnienia roszczeń cywilnych jest różny w zależności od prawa jakiego dotyczy. Co do zasady wynosi 10 lat. Jednak jest wiele wyjątków od tej reguły – które skracają ten okres do 1, czy 2 lat od pojawienia się określonego zdarzenia. Okres zależy również od podmiotów które dochodzą określonego prawa, jak również tego czego dotyczy konkretne roszczenia (np. odsetki, czy czynsz przedawniają się po 3 latach- jako tzw. świadczenie okresowe).
Czy można dochodzić przed sądem przedawnionych roszczeń
Jak najbardziej. Złożenie powództwa o przedawnione roszczenie nie powoduje ani automatycznego oddalenia, ani odrzucenia pozwu. Jeśli jest on poprawnie złożony – spór traktowany jest jako zawisły. Sąd nie może z urzędu uwzględnić przedawnionego roszczenia – musi poczekać na zarzut pozwanego. Jeśli pozwany nie podniesie, że dochodzone pozwem roszczenie jest przedawnione – sąd może powództwo uznać ( o ile rzecz jasna w pozostałym zakresie jest zasadne).
Czemu sąd nie bada przedawnienia z urzędu
Wynika to z dwóch podstawowych przyczyn.
1. Po pierwsze - obecny system procedury cywilnej to tzw. system kontradyktoryjny – tj. sporny. To strony są głównymi graczami na arenie procesu. Sąd jest jedynie arbitrem rozstrzygającym zasadność twierdzeń podnoszonych przez strony – sam nie powinien ingerować w postępowanie – a w szczególności w zarzuty, które strony mogą podnieść. Jedyna pomoc jakiej może udzielić sąd – to pomoc proceduralna . Czyli JAK coś zrobić, a nie CO zrobić i to też w zasadzie wobec strony nieporadnej. Proces inkwizycyjny – gdzie to sąd prowadzi postępowanie dowodowe i kieruje postępowaniem, jest specyfiką sądów karnych. (choć system ten działał również w sprawach cywilnych w okresie PRL).
2. Druga przyczyna ma charakter materialno- prawny. Otóż sąd nie zawsze może wiedzieć czy roszczenie jest przedawnione. Różne okoliczności przerywają bieg przedawnienia – tak że biegnie on od nowa.
Roszczenia pomiędzy przedsiębiorcami z tytułu sprzedaży przedawniają się po 2 latach od dnia ich wymagalności. Jednakże, jeśli przedstawiciel dłużnika w trakcie biegu przedawnienia przyznał iż jest dłużny określoną kwotę (ale np. nie może teraz zapłacić) bieg przedawnienia liczy się od nowa od dnia uznania długu. Tak więc nie zawsze roszczenie przedawnione na pierwszy rzut oka, takim jest.
Stąd sąd (nawet przy innych przepisach) nie mógłby przedawnionego powództwa oddalić czy odrzucić - już na etapie jego złożenia, jak to ma miejsce w przypadku odrzucenia powództwa z uwagi na nieważność postępowania.
Co z tym robić
Jeśli zostaliśmy pozwani o spełnienie starego (w naszym mniemaniu) roszczenia, przede wszystkim powinniśmy sprawdzić czy nie jest przedawnione w całości, lub w części.
Gmina dochodzi od najemcy mieszkania komunalnego czynszu nie płaconego od 5 lat. Pozwany może domagać się oddalenia powództwa wobec czynszu za pierwsze 2 lata nie płacenia – z uwagi na jego przedawnienie.
Stwierdzając przedawnienie roszczenia – powinniśmy wnieść o oddalenie powództwa (znów- w całości, lub w części) – możemy to zrobić w zasadzie na każdym etapie postępowania (nie licząc postępowania uproszczonego i w sprawach gospodarczych – gdzie zarzut należy podnieść już w odpowiedzi na pozew). Przedawnienie roszczenia może być również podstawą apelacji.
Skutkiem braku zarzutu wynikającego np. z niewiedzy, może być obowiązek zapłacenia określonej kwoty, lub spełnienia innego świadczenia, które w świetle prawa cywilnego … już nie istnieje.