Wzorce umowne (ogólne postanowienia umowne, regulaminy, taryfy) to element stosunku umownego.
Wzorcami posługują się przedsiębiorcy co do zasady zawierający umowy w sposób masowy. Będą więc z nich korzystać przede wszystkim banki, firmy ubezpieczeniowe, operatorzy telefoniczni.
Postanowienia pochodzące z wzorca nie podlegają jednak negocjacjom. Tym samym konsument zawierający umowę nie ma żadnego wpływu na ich treść. W takiej sytuacji wspomniane postanowienia mogą być narzędziem nadużyć.
Polski ustawodawca chce jednak chronić konsumentów. Wyrazem tej tendencji jest wprowadzenie sądowej kontroli wzorców.
Właściwy sąd
Sądem rozpatrującym sprawy o uznanie postanowień wzorca za niedozwolone jest Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumenta.
Legitymacja czynna
Legitymacja czynna to inaczej uprawnienie do wszczęcia procesu w danej sprawie. Powód musi być zawsze legitymowany czynnie aby mógł wnieść pozew do sądu.
Proces w takiej sprawie może wszcząć każdy, kto mógł zawrzeć umowę z użyciem wzorca. Powództwo może wytoczyć również organizacja społeczna, powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów oraz Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta.
Zaprzestanie stosowania wzorca
Zaprzestanie stosowania wzorca umownego nie jest podstawą do umorzenia postępowania. Sprawę o stwierdzenie postanowień wzorca za niedozwolone można wnieść również gdy przedsiębiorca zaprzestał stosowania tego wzorca.
Odrębności proceduralne
W tego rodzaju sprawach nie można zawierać ugody. Sąd nie może wydać wyroku tylko na podstawie uznania powództwa. Wyroki sądu publikowane są w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Wyroki zapadłe w tego rodzaju sprawach mają skutek wobec osób trzecich (od momentu wpisania do odpowiedniego rejestru).
Rejestr
Wszystkie postanowienia umowne uznane za niedozwolone wpisywane są do specjalnego rejestru urzędowego. Rejestr taki prowadzi Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta. Rejestr ten jest jawny i każdy ma do niego wgląd.
Jak zatem widać sprawy o uznanie postanowień wzorca mają wiele odrębności proceduralnych. Na szczęście jednak tego typu sprawy bardzo rzadko nas spotykają.